Afwijkende sensorische gevoeligheid

Volwassenen met autisme kunnen zowel overgevoelig als ondergevoelig zijn voor zintuiglijke prikkels.

Belang

 
Een afwijkende sensorische gevoeligheid is één van de criteria voor de diagnose autisme. In DSM-5 wordt het omgeschreven als "hyper- of hyporeactiviteit op zintuiglijke prikkels". Volwassenen met autisme kunnen zowel overgevoelig als ondergevoelig zijn voor prikkels. Sensorische gevoeligheidsproblemen kunnen van invloed zijn op een breed scala aan levensdomeinen, zoals werk, school, sociale relaties, vrije tijdsbesteding, sporten, gezond eten, seksualiteit enzovoort. Naast problemen kan sensorische overgevoeligheid ook plezier geven.
 

Waar gaat het over?

 
  • Prikkels: lichtstralen, geluidsgolven en andere dingen die via de zintuigen waargenomen worden en via zenuwen naar de hersenen worden verstuurd, waar ze genegeerd of verwerkt worden
  • Prikkelgevoeligheid: de hoeveelheid prikkels die nodig zijn om een reactie bij je op te wekken
  • Afwijkende prikkelgevoeligheid: sneller op prikkels reageren dan de meeste andere mensen (overgevoeligheid) of minder snel op prikkels reageren dan de meeste andere mensen (ondergevoeligheid)
  • Overprikkeling: het binnenkomen van meer prikkels dan je kunt verwerken
  • Onderprikkeling: het binnenkomen van minder prikkels dan gewenst
  • Sensorische prikkelgevoeligheid: de mate waarin je gevoelig bent voor prikkels vanuit je omgeving, zoals geluid, licht, geur, smaak en huidcontact
  • Introceptieve prikkelgevoeligheid: de mate waarin je gevoelig bent voor prikkels vanuit je lichamen, zoals gevoelens van warmte/kou, pijn/gemak en behoefte/verzadiging
  • Multi-modulair: met betrekking tot meerdere modaliteiten, bijvoorbeeld niet alleen geluid, maar ook licht, geur en smaak
  • Sensorische defensiviteit: gedrag gericht op het omgaan met overgevoeligheid, zoals het vermijden van situaties met veel prikkels, het maken van aanpassingen of het nemen van voorzorgsmaatregelen voor situaties die niet vermeden kunnen worden
  • .
     

    Hoe vaak komt het voor?

    35%

    van de volwassenen in de algemene bevolking ervaart verhoogde sensorische gevoeligheid

    85%

    van de volwassenen met Tourette Syndroom ervaart verhoogde sensorische gevoeligheid

    90%

    van de autistische volwassenen heeft een afwijkende sensorische gevoeligheid in ten minste 1 modaliteit

    65%

    van de autistische volwassenen heeft een hoge mate van afwijkende sensorische gevoeligheid

    Percentage volwassenen met autisme dat afwijkende sensorische gevoeligheden vertoont
    43%

    Geluid

    23%

    Visueel (licht)

    37%

    Reuk & geur

    47%

    Huidcontact

    Ervaringen van autistische volwassenen

    Ik kan geen gehakt eten, omdat het voor mij voelt alsof ik grind zit te eten. Ik heb een zonnebril nodig wanneer ik autorijd, zelfs op een bewolkte dag. Ik kan er niet tegen als iemand anders aan mijn haar zit. Daarom knip ik zelf mijn haar. Ik kan niet tegen het gevoel van water dat langs mijn lichaam stroomt. Daarom moet ik me wassen of in bad gaan in plaats van douchen.
    Ik heb vooral moeite met onverwachte prikkels, zoals plotseling aangeraakt worden, een telefoon die opeens afgaat of een hond die hard begint te blaffen.
    Ik had vorig jaar een niersteen. Mensen zeggen dat dit nog pijnlijker is dan bevallen en de dokter zei dat andere patiënten op hun knieën binnen komen van de pijn, terwijl het voor mij reuze meeviel. Ik wil niet zeggen dat ik nergens last van had, maar het was blijkbaar niet zo erg als anderen.
    Elke keer als het fluitsignaal van de trein gaat of een vrachtwagen achteruit gaat rijden en van die piepjes maakt, voel ik me haast gedwongen om mijn oren te bedekken. Het is pijnlijk, ook al lijken anderen nergens last van te hebben. In het magazijn waar ik werk draag ik altijd oordoppen en sinds ik dat ben gaan doen, heb ik een stuk minder last van stress.
    Ik wou dat ik van mijn gevoeligheidsproblemen af kon. Ik heb last van elk zintuig (al valt het mee met licht) en het beïnvloedt vrijwel elk aspect van mijn leven. Geluid en huidcontact zijn zeker de ergste. Ik heb er weinig plezier aan om een restaurant, pretpark of feestje te bezoeken, vanwege het geluidsniveau. Ik koop altijd dezelfde kleren, omdat ik de meeste stoffen en soorten kleding (bijvoorbeeld een kraag of een halflange broek) niet uit kan staan.
    Als kind was ik ondergevoelig, tegenwoordig ben ik overgevoelig. Het niveau van mijn gevoeligheid heeft meestal te maken met mijn motivatie, stemming en energieniveau. Als ik hyperactief ben, ben ik overgevoelig, maar als ik depressief of ongemotiveerd ben heb ik minder last van sensorische prikkels. Dan merk ik ze nauwelijks op.
    Zoals andere mensen op hun calorieën letten zo let ik op mijn decibels. Ik kan ongeveer 100 "geluidseenheden" per dag verdragen. Naar een drukke plek, zoals een winkelcentrum gaan, kost me 75 eenheden. Als ik tegen die tijd al 50 eenheden opgebruikt heb aan werken en reizen dan ga ik over mijn grens heen en raak ik overprikkeld. Maar als ik op dat moment nog maar 25 eenheden heb gebruikt dan heb ik er niet zo'n last van, ook al is het er even druk.

    Betekenis voor autismevriendelijk Nederland

     
    In autismevriendelijk Nederland wordt rekening gehouden met de sensorische behoeften van volwassenen met autisme, waar in veel gevallen ook mensen zonder autisme baat bij kunnen hebben. Er zijn voorzieningen waardoor zij bijvoorbeeld in stilte kunnen reizen of winkelen, met minder lawaai de bioscoop of kermis kunnen bezoeken of de mogelijkheid hebben om zich tijdelijk terug te trekken wanneer zij overprikkeld raken. Ook wordt rekening gehouden met de mogelijkheid van ondergevoeligheid en de schade die dit mogelijk op kan leveren aan bijvoorbeeld het gehoor. Tenslotte wordt er niet alleen rekening gehouden met individuele verschillen tussen autisten (die niet allemaal van dezelfde prikkels last hebben), maar ook met verschillen tussen momenten bij dezelfde persoon (die bepaalde prikkels soms wel en soms niet kan hebben).
     

    Comments are closed.