Schizoïditeit

we

Belang

 
Schizoïditeit is een weinige bekende psychische stoornis, die in het diagnostische handboek DSM valt in de categorie van persoonlijkheidsstoornissen. Veel mensen hebben wel gehoord van narcisme of borderline, maar vrijwel niemand van schizoïditeit. Al voor het ontstaan van autisme als diagnose werd autisme in verband gebracht met schizoïditeit. Beide gingen echter een andere weg. Waar autisme in de DSM werd opgenomen als diagnose voor kinderen (infantile autism) werd schizoïditeit opgenomen als een diagnose voor volwassenen (schizoïd personality disorder).
 

Het concept en de link met autisme

Wat is schizoïditeit?

Schizoïditeit als hechtingsstoornis
De grondstoornis in de schizoïde is een "mislukking van het hechtingsprocss". De oorsprong van de stoornis is een "massief falen" van de baby om zich emotioneel te verbinden met "de menselijk psychologische omgeving", wat Leo Kanner een "verstoring in het affectieve contact" noemt. "Hoe goed ze ook leren om normaal menselijke interactie te imiteren, schizoïden zullen zelf de eerst zijn die toegeven dat ze zichzelf als anders ervaren, dat er iets is dat niet functioneert." Dat "iets" is het hechtingssysteem. Schizoïden reikten uit naar een ander voor emotionele steun, maar die uitreiking werd nooit beantwoord, zodat het kind de kanalen voor emotioneel contact afgesloten heeft en deze beperking opgeslagen ligt in de psychische en somatische structuur van de persoon.
Schizoïditeit als plezierstoornis
"Een pasgeborene komt de wereld binnen met een aangeboren, actieve en assertieve neiging tot het zoeken van activiteiten die plezier opleveren en deze activiteiten leiden tot aangeleerde manieren van plezierzoeken en het verbinden met bronnen van plezier die beschikbaar zijn in de omgeving. Iets in de omgeving van het schizoïde kind verstoord voortdurend het pleziersysteem van het kind, waardoor het noodsysteem chronisch overgeactiveerd wordt. De persoonlijkheid wordt inflexibel georganiseerd rond het scannen van de omgeving voor gevaar in plaats van het zoeken van plezier, omdat bedreiging de primaire ervaring is."
Schizoïditeit als split tussen hoofd en lichaam
"Bedreiging dwingt het kind ertoe om te vroeg te gaan denken, problemen op te lossen, voordat de het kind er volledig klaar voor is. Onder deze omstandigheden wordt de persoonlijkheid gestructureerd rond het denken in plaats van het ervaren. De ervaring van het gevoel is structureel onplezierig, en wordt daarom chronisch onderdrukt met spierspanning in de buik, kaken en het oogblok. Het denken daarentegen wordt structureel overgeactiveerd, om gevaren af te wenden of problemen op te lossen. Schizoïden voelen zich anders, maar zetten stelselmatig hun intelligent in om als gewone mensen door te kunnen gaan."
Schizoïditeit als afschermingsstoornis
Het kind heeft de moeder nodig en gebruikt de moeder als "dijk" die het kind beschermd tegen de stroom aan interne en externe prikkels. Wanneer de moeder er significant vaak niet niet in slaagt om effectief als dijk op te treden, ontstaat een traumatische beleving en een pathologische reactie. Ook op latere leeftijd blijft de schizoïde kwetsbaar voor "de dreiging van overspoeling". De schizoïde is bang voor overspoeling. Het dagelijkse leven heeft een overspoelend effect op hen. Ze hebben geen relatie, geen voltijd baan, geen vrienden, ook om daarmee overspoeling te voorkomen.
Schizoïditeit als spontaniteitsstoornis
Kinderen hebben er behoefte aan dat hun ouders reageren op hun gebaren, expressies en creaties door deze te spiegelen in plaats van dat de ouders hun eigen gebaren, expressies of interpretaties opdringen aan het kind. Wanneer dat gebeurd stoppen kinderen hun expressie, vernietigen ze hun creatie en verliezen ze hun spontaniteit. Kinderen hebben het nodig dat volwassenen er gewoon zijn, en interesse tonen in hun expressies en creaties: een "goed object", dat oprecht geïnteresseerd in hen is en enthousiast is over hen. Bij de schizoïden ontbrak dit object, waardoor zij hun interesses en passies niet hebben kunnen ontwikkelen, omdat niemand hun bijdrage aan de wereld aanmoedigde.
Schizoïditeit als vervolging door de slechte ouder
Wanneer het kind ervaart dat de ouder niet altijd aanwezig kan zijn, neemt de kind de ouder op in de structuur van de eigen persoon. De psyschische structuur van het kind wordt opgedeeld in een kind en een ouder. Het kind is het gedeelte van de zelf dat zich identificeert met de hechtings- en plezierbehoeften van het kind, de ouder de subpersoon die de stemmen buiten het kind representeert. In de schïzoide is de slechte ouder voortdurend in strijd met het innerlijke kind en wordt het innerlijk kind er voortdurend door vervolgd en aangevallen. Dit leidt tot een tekort aan positieve gedachten en een overschot aan negatieve gedachten, die gevoelens van angstigheid, minderwaardigheid en depressie veroorzaken.
Schizoïditeit als zwakke ego
De interne volwassene of ego speelt een belangrijke rol bij genot. Een sterkere ego creëert of verdraagt een grotere spanning in het lichaam, waardoor het een groter genot veroorzaakt wanneer deze spanning wordt losgelaten. Als het ego zwak is, kan het lichaam maar weinig spanning aan, waardoor je maar weinig genot ervaart. Een zwakkere ego vermindert dus de capaciteit voor genot. Het doel missen (falen) veroorzaakt een teleurstelling van het ego. Het doel raken (slagen) veroorzaakt een bevrediging van het ego en dient als aansporing voor grotere inspanning. Door succes wordt het ego groter en kan het in toekomstige ondernemingen een grotere spanning aan. Door mislukken wordt het ego verzwakt. Het schizoïde gevoel van overvraagt worden komt van een zwakke volwassene of gebrek aan egokracht.

Wat is de link met autisme?

De diagnostische criteria vertonen overlap
Autistische mensen herkennen zichzelf of worden door anderen herkent in de criteria voor SPS, met name in de sociale terugtrekking, de emotionele vlakheid en het gebrek aan intieme relaties. Het veranderen van de diagnose SPS naar de diagnose ASS komt dan ook regelmatig voor. Andersom gebeurd dit echter niet.
Schizoïditeit is een voorloper van autisme
Beide stoornissen komen voort uit het schizofrene spectrum, dat de spilt tussen de associatieve functie (hoofd) en affectieve functie (lichaam) als belangrijkste kenmerk heeft. De schizoïde persoonlijkheidsstoornis lijkt daarbij een voorloper te zijn van autisme. Sommige onderzoekers menen dat ASS en SPS hetzelfde zijn (net als het Syndroom van Asperger en het Syndroom van Kanner). Zij stellen dan ook voor om de diagnose SPD te verwijderen uit het diagnostisch handboek DSM. Anderen zien SPD meer als een variant van borderline, waarbij de impulscontrole beter ontwikkeld is en emotionele verstoringen zich meer uiten in emotionele vervlakking dan in emotionele uitbarsting.

Vergelijking

Overeenkomsten

Geen psychotische verschijnselen
Zowel autisme als schizoïditeit vertonen, in tegenstelling tot schizofrenie en schizotypischheid, geen psychotische verschijnselen (hallucinaties, waanideeën). Bij beide stoornissen blijft het contact met de werkelijkheid in tact.
Ontwikkelingsstoornis
Beide stoornissen ontstaan in de vroegste kindertijd, zo niet voor de geboorte. Hoewel SPS officieel tot de persoonlijkheidsstoornissen wordt gerekend spelen biologische factoren duidelijk een rol: bij SPS is vrijwel altijd sprake van fysieke kenmerken die wijzen op een stoornis in de ontwikkeling. Het zijn vaak dunne mensen, met dunne ledematen en relatief kleine perifere delen (handen, voeten, neus, etc.). Schizoïditeit wordt dan ook in verband gebracht met te vroege geboorte, een te laag gewicht bij de geboorte of andere factoren die de fysieke groei van het kind al van jongs af aan beïnvloeden.
Hechtingsstoornis
Beide stoornissen worden gekenmerkt door een verstoring in de hechting. Bij beide is sprake van een gebrek aan emotionele relaties en aan emotionele reacties op andere mensen.

Verschillen

Plezier- vs. aandachtsstoornis
Schizoïditeit is een plezierstoornis, terwijl autisme een aandachtsstoornis is. De schizoïde persoon heeft nergens plezier in, terwijl de autistische persoon wel plezier beleeft, maar er te intensief mee bezig is. Schizoïditeit heeft te maken met een gebrek aan positieve opwindbaarheid, autisme met een gebrek aan afleidbaarheid.
Sensorische vs. emotionele prikkels
Volgens de theorie over schizoïditeit ligt de oorzaak van het probleem in de afscherming en de resulterende overprikkeling bij een teveel aan emotionele prikkels of overvraging van de ego, niet bij een teveel aan sensorische prikkels, zoals bij autisme.
Hechting aan object vs. hechting aan zelf
De schizoïde persoon hecht zich aan zichzelf en keert zich daardoor naar binnen, terwijl de autistische persoon zich hecht aan de fysieke omgeving. Met andere woorden, de schizoïde persoon heeft een emotionele relatie met zichzelf, de autistische persoon met zijn of haar fysieke omgeving.

Geschiedenis

  • 1925Kretschmer

    De Duitse psychiater Ernst Kretschmer verdeeld de "karakterstijlen" in twee groepen. De "schizothymische" groep betreft de dimensie gevoeligheid en bestaat uit een hypergevoelige en de ongevoelige subgroep. De "cyclothymische" groep betreft de dimensie gestemdheid en bestaat uit een depressie en een manische subgroep. Tenminste twee van de schizothymische volwassenen die Kretschmer beschrijft lijken volgens de Britse psychiater Lorna Wing sterk op de latere beschrijving van autisme door Hans Asperger.
  • 1926Ssucharewa

    De Russische kinderneuroloog Ewa Ssucharewa publiceert een gevalstudie over zes 'autistische' jongens, die volgens haar lijken op Kretschmer's schizothymische types.
  • 1946Klein

    In het artikel 'Notes on some schizoid mechanisms' introduceert de Oostenrijks-Britse ontwikkelingspsycholoog Melanie Klein de 'paranoïde-schizoïde positie' als een toestand waarin het kind de moeder opsplits in een goede en een slechte moeder (schizoïde), de goede in zichzelf opneemt, het slechte op de moeder projecteert en vervolgens ervaart vervolgt te worden door de slechte moeder (paranoïde), waardoor het zich terugtrekt in zichzelf.
  • 1979Wollf & Barlow

    In een vergelijkende studie met als doel om objectieve critera vast te stellen voor het beschrijven van een groep kinderen van wie de psychiatrische stoornis o.a. schizophrenie-achtig (Mahler) en autistische psychopathie (Asperger) genoemd is concludeert de Britse kinderpsychiater Sula Wolff dat deze kinderen het beste onder het label Schizoïde Persoonlijkheidsstoornis geclassificeerd kunnen worden.
  • 1980APA

    De American Psychiatric Association brengt de derde editie van het diagnostische handboek DSM uit, waarin persoonlijkheidsstoornissen voor het eerst zijn opgenomen als categorie. De schizoïde persoonlijkheidsstoornis is een van de stoornissen in deze categorie.
  • 1981Wing

    In het artikel Asperger's Syndrome: A Clinical Account schrijft de Britse kinderpsychiater Lorna Wing "Er is geen twijfel dat Asperger's syndroom gezien kan worden als een vorm van schizoïde persoonlijkheid." Toch kiest ze daar niet voor. "De term schizoïde persoonlijkheid, zoals algemeen gebruikt, is zo'n vaag en slecht gedefiniëerd concept that het een breed scala aan klinische beelden omvat, naast Asperger's syndrome. Het doel moet echter niet zijn om categoriën te vergroten, maar om ze van elkaar te onderscheiden om zo de diagnotische precisie te vergroten."
  • 2000Blashfield & Intoccia

    In een studie naar de literatuur over persoonlijkheidsstoornissen concluderen Amerikaanse psychologen dat de literatuur over de schizoïde persoonlijkheidsstoornis "op sterven na dood" is.
  • 2007Widiger

    In een artikel over de classificatie van persoonlijkheidsstoornissen stelt de Amerikaanse klinisch psycholoog Thomas Widiger dat "het een uitdaging is om ook maar 1 systematische studie naar de etiologie, pathologie of behandeling van de schizoïde persoonlijkheidsstoornis te vinden", ondanks het feit dat de stoornis als 20 jaar onderdeel is van de DSM.
  • 2011Gillberg e.a.

    Op basis van onderzoek naar persoonlijkheidsstoornissen en autismespectrumstoornissen spreekt de Zweeds autisme-onderzoeker Christopher Gillberg zijn twijfel uit over de mogelijkheid van een "pure" schizoïde persoonlijkheidsstoornis zonder bijkomende pervasieve ontwikkelingsstoornis.
  • 2013APA

    De American Psychiatric Association brengt de vijfde en meest recente editie van het diagnostische handboek DSM uit, waarin de schizoïde persoonlijkheidsstoornis nog steeds is opgenomen als een van de classificaties.
  • 2015Hummelen e.a.

    Op basis van een studie onder 2,619 patiënten concluderen Zweedse onderzoekers dat de diagnose Schizoïde Persoonlijkheidsstoornis een lage validiteit heeft, wat betekent dat het weinig waarde heeft in de klinische praktijk. De auteurs bevelen aan dat de Schizoïde Persoonlijkheidsstoornis wordt verwijderd uit de DSM.

Betekenis voor autismevriendelijk Nederland

 
In autismevriendelijk Nederland wordt niet alleen aandacht besteed aan neuro-cognitieve verklaringen van autisme en aan de gedragsmatige symptomen van autisme als stoornis in de sociale interactie, maar ook aan de lichamelijke en psychische dynamiek in autisme. Als psychiatrische stoornis gaat het bij autisme uiteindelijk ook om de psychische klachten en innerlijke belevingen die er mee samenhangen.
 

we

Comments are closed.