Samen beslissen

Betrekken van de patiënt in de besluitvorming over de behandeling in een proces waarin de patiënt en de behandelaar gelijkwaardige gesprekspartners zijn met elk hun eigen expertise.

Definitie

Betrekken van de patiënt in de besluitvorming over de behandeling in een proces waarin patiënt en behandelaar gelijkwaardige gesprekspartners zijn met elk hun eigen expertise.

Indicatoren

een besluit waarin een keuze moet worden gemaakt
een keuze waarbij de persoonlijke voorkeur en waarden van de patiënt en belangrijke rol spelen
een keuze tussen twee of meer behandelingen die gelijkwaardig zijn
een keuze tussen het wel of niet ondergaan van een behandeling waarvan de noodzaak of uitkomsten onzeker zijn
een keuze waarbij de voordelen moeten worden afgewogen tegen de nadelen (bijv. medicatiegebruik)

Contra-indicatoren

de patiënt is niet in staat om zelf een geïnformeerde beslissing te maken en er is ook geen contactpersoon beschikbaar om de patiënt te vertegenwoordigen

Effectief behandelarengedrag

Ik stimuleer pro-actief het voeren van eigen regie door de patiënt

Ik geef de cliënt de ruimte om zoveel mogelijk de eigen regie te voeren. Ik stimuleer pro-actief het voeren van eigen regie door de patiënt.

Ik maak de patiënt duidelijk dat de patiënt een keuze heeft

Ik maak de patiënt duidelijk dat de patiënt een keuze heeft. Ik informeer de patiënt erover dat een beslissing genomen moet worden en dat de mening van de patiënt daarin belangrijk is.

Ik informeer de patiënt over de verschillende opties en mijn eigen advies

Ik leg de patiënt de verschillende alternatieven voor, inclusief niets doen. Ik informeer de cliënt duidelijk over de verschillende opties waartussen de cliënt kan kiezen en geef daarbij mij eigen aanbeveling.

Ik leg de patiënt de voor- en nadelen van de verschillende opties uit

Ik leg de patiënt de voor- en nadelen van de verschillende opties uit en ga na in welke mate de cliënt de informatie begrepen heeft. Ik pas de hoeveelheid en de aard van de informatie aan de informatiebehoefte en het begripsniveau van de patiënt aan.

Ik vraag naar de persoonlijke voorkeuren van de cliënt

Ik vorm mij een beeld van de persoonlijk agenda van de patiënt en diens eigen ideeën over de te volgen strategie. Ik vraag naar de persoonlijke voorkeuren van de patiënt, inclusief de voorkeur voor een bepaalde optie, gebrek aan voorkeur of de wens om derden te betrekken in de besluitvorming. Ik inventariseert de doelen die de cliënt met de behandeling nastreeft en de waarden, overtuigingen, veronderstellingen en zorgen die daarin meespelen. Ik vraag naar persoonlijke omstandigheden die meespelen in de keuze van de patiënt, zoals werk, afstand, kosten, gezin. Ik ga na in hoeverre ik het perspectief van de patiënt begrepen heb.

Ik ga na in welke mate de patiënt bij de beslissing betrokken wil worden

Ik gaat na in welke mate de patiënt betrokken wil en kan worden bij het nemen van de beslissing of deze aan anderen over wil of moet laten. Ook ga ik na in welke mate de cliënt in staat is tot en toegewijd is aan het leveren van diens eigen bijdrage aan het uitvoeren van de behandeling. Tenslotte overleg ik de casus binnen mijn behandelteam.

Ik geef de patiënt tijd om na te denken

Ik geef de patiënt expliciet de mogelijkheid om vragen te stellen. Ik geef de patiënt de tijd om na te denken over diens keuze of om te overleggen met naasten en stel de beslissing eventueel uit.

Ik behoud waar nodig zelf de regie

Wanneer het me niet lukt om overeenstemming te bereiken met de patiënt (en/of diens naasten) en ik vanuit mijn verantwoordelijkheid als (regie)behandelaar het besluit niet bij de patiënt zelf kan laten liggen besluit ik uiteindelijk zelf of binnen mijn multidisciplinair team.

Niet-effectief behandelarengedrag

Ik doe het voorkomen alsof er geen keuze is

Ik doe het voorkomen alsof mijn advies de enige mogelijkheid is of dat er niets te kiezen valt, terwijl er altijd nog wel de keuze is tussen wel en niet behandelen. Ik maak niet goed duidelijk waarin de patiënt wel en waarin de patiënt niet te kiezen heeft, zodat verwarring ontstaat, en de patiënt bijvoorbeeld denkt te kunnen kiezen welke behandelaar die dan wil terwijl de keuze alleen het behandelen betreft.

Ik ligt de mogelijkheden niet goed toe

Ik maakt geen onderscheid tussen het aanbod van mijn instelling en de mogelijkheden, zodat ik het doe voorkomen alsof iets wat mijn instelling niet aan te bieden heeft ook geen optie is. Ik leg de mogelijkheden niet uit of zo weinig uit dat de patiënt het niet goed begrijpt. Ik overlaat de patiënt met informatie of geef juist te weinig informatie. Ik laat na om na te gaan of de patiënt het begrepen heeft. Ik leg teveel nadruk op het geven van informatie, waardoor er te weinig tijd overblijft voor het overwegen van alternatieven en komen tot een besluit.

Ik zwijg over nadelen

Ik zwijg over bijwerkingen, eigen kosten, risico’s en andere nadelen. Ik stuur de patiënt in de richting van mijn eigen voorkeur.

Ik ga er bij voorbaat vanuit dat de patiënt niet kan meebeslissen

Ik ga er bij voorbaat al vanuit dat de patiënt niet in staat of niet bereid is om mee te beslissen. Ik deel de patiënt geen advies, maar een beslissing mee, terwijl dit ook anders gekund had.

Ik adviseer de patiënt uitsluiten op mijn eigen inzicht

Ik adviseer de patiënt uitsluiten op mijn beroepsmatige ideeën over wat goed en niet goed is, zonder daarbij de voorkeuren en waarden van de patiënt mee te kunnen laten spelen, omdat ik daar weinig idee van heb.

Ik neem zelf niet deel aan het besluit

Ik laat de beslissing te veel aan de patiënt over. Ik laat de patiënt zwemmen en trekt mijn handen er van af onder het motto 'dat moet u zelf beslissen'.

Effectief patiëntengedrag

Ik bereid me voor op het gesprek met mijn behandelaar

Ik bereid me voor op het gesprek met mijn behandelaar. Ik lees bijvoorbeeld de informatie op de website van de instelling over de mogelijke behandelvormen en bedenk van te voren welke vragen ik graag beantwoord wil hebben en wat mijn eigen ideeën zijn.

Ik geef aan dat ik graag actief betrokken wil worden bij de besluitvorming

Ik vertel mijn behandelaar dat ik graag actief betrokken wil worden bij de besluitvorming. Wanneer ik misschien niet zo goed weet hoe, geeft ik aan dat ik het wel graag wil, maar niet zo goed weet hoe.

Ik stel vragen aan de behandelaar

Ik vraag mijn behandelaar over het verloop van de mogelijke opties, de voordelen en nadelen, ongewenste bijeffecten en de kans op succes voor elke optie. Ik vraag mijn behandelaar waar ik meer informatie kan vinden over mijn diagnose of behandelopties.

Ik ga voor mezelf na of ik nu al wil besluiten of liever later

Ik laat mij niet onder druk zetten om nu al te besluiten.

Ontwikkeling

Het bevorderen van samen beslissen vraagt erom dat behandelaren aan het begin van het zorgtraject voldoende tijd hebben voor goede gedeelde besluitvorming en hier eventueel een extra gesprek voor in kunnen plannen, aangezien behandelaren dit zelf als belangrijkste knelpunt benoemen en samen beslissen voor een deel automatisch verbeterd naarmate er meer tijd beschikbaar is. Daarnaast dienen patiënten geïnformeerd te worden over effectief gedrag in de behandelkamer, aangezien behandelaren meestal meer patiëntgericht gedrag vertonen zodra patiënten meer initiatief tonen. Tenslotte dienen mythes en misverstanden over gedeelde besluitvorming ontkrachtigd te worden.