Zwartwit – vloek of zegen?

“Opnieuw vader geworden”. Recent zag ik het in de krant staan. Ik krabde mezelf achter de oren en dacht: vlak voor deze bevalling was je toch ook al vader? Als ik deze gedachtegang hardop had gezegd te midden van een gezelschap, had men wellicht opgemerkt dat ik de mededeling te letterlijk neem, want er wordt bedoeld dat een man nòg een kind heeft gekregen. Dat had men dus óók kunnen schrijven, en dan dekt het de lading.

De rode kleur op een kraan geeft heet aan, de blauwe kleur geeft koud aan. Op sommige modellen kranen (zie foto) zitten de kleuren echter op de hendel zelf. Je verplaatst de schaalverdeling dus. Welk punt op het frame van de kraan is dan de wijzer? Zou je in gedachte een wijzer op het frame van de kraan tekenen, dan zal je zien dat de temperatuurindicatie precies andersom staat. Vergelijk het met de foto van de douchekraan, die juist wel voldoet aan de bovenstaande redenering.

Een belangrijk begrip is context: vaak wordt net iets anders bedoeld dan er staat, en staat er net iets anders dan er wordt bedoeld. In de bovenstaande voorbeelden begrijp ik zelf best dat er iets anders wordt bedoeld dan er letterlijk staat. Dit zijn twee van de vele voorbeelden waarin het een nadeel is – of in ieder geval niet nuttig is – om uit te gaan van wat er letterlijk staat. Dit is het perspectief waarmee autisme veelal wordt belicht. Maar ieder nadeel heeft zijn voordeel, zoals een Spaans gezegde luidt.

Is het niet juist heel verhelderend om zo-nu-en-dan zwartwit naar een situatie te kijken?

Binnen mijn werk is het belangrijk om fouten op websites te herkennen, en te omschrijven. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om een webformulier voor het invullen van een profiel op een webwinkel. Hoewel de meesten zonder nadenken hun voornaam, achternaam en emailadres invullen, hoort er natuurlijk wel een foutmelding te zijn wanneer dit niet is ingevuld. Het is belangrijk om actie te ondernemen wanneer de pagina geen melding geeft voor een oningevuld veld, óók al begrijpt de gebruiker vaak wel wat er wordt bedoeld. Het is belangrijk om hier zwartwit naar te kijken.

Wederom een fijne bijkomstigheid van dit zwartwit-denken werd mij twee weken geleden weer duidelijk. Naar aanleiding van mijn verjaardag had ik anderhalve kilo taart mee naar werk genomen. Eerder had ik nota bene aangegeven om op specifiek die dag taart mee te nemen voor het veertienkoppige gezelschap, maar op het werk aangekomen trof ik vier collega’s aan, onder wie twee op het spectrum, die net als ik zeer verrast waren over de magere opkomst. Afspraak is afspraak, toch? Juist in dit geval zag ik dit nadrukkelijk als een groot voordeel.

Voor vele alledaagse situaties is het een vloek om zwartwit te denken. Vaak wordt net iets anders bedoeld dan er staat; dan is het een voordeel om speelruimte te hebben in de interpretatie. Maar er zijn net zo goed momenten en toepassingen te noemen waarvoor het zwartwit-denken een zegen is.