Tanden op elkaar en doorbijten

Recent is mijn tandarts met pensioen gegaan. Ik was al van jongs af aan cliënt bij hem. Ik herinner me hem als een vriendelijke en geduldige man die secuur te werk ging. Ik vond het prettig dat hij me altijd vertelde wat hij ging doen vóórdat hij het ging doen. Dat gaf mij de mogelijkheid om me in te stellen op wat er ging gebeuren in mijn mond. Dat kleine stukje voorspelbaarheid is voor mij heel waardevol. Het helpt mij om de sensorische ervaring van een tandartsbezoek beter te reguleren.

Je moet weten dat mijn autisme bepaalde onder- en overgevoeligheden met zich meebrengt. Vooral in (para)medische settings kan dat lastig zijn. Zo is het in het verleden voorgekomen dat ik zelfs na een derde verdoving nog steeds pijn voelde in de kies die behandeld werd, terwijl dat volgens de tandarts onmogelijk was. Om het nog ingewikkelder te maken is mijn mond behoorlijk klein en kan deze niet ver open. Dat maakt het voor een tandarts natuurlijk lastig om overal goed bij te kunnen. Desondanks heeft mijn tandarts de noodzakelijke behandelingen altijd met de grootste zorg en kunde uitgevoerd.

De nieuwe tandarts die mij als cliënt overnam is heel aardig. Ze gaat echter een stuk hardhandiger te werk dan mijn vorige tandarts. Al bij de eerste controle merkte ik dat ze minder voorzichtig was met het openduwen van mijn mond om mijn gebit goed te bekijken. Later moest ik terug voor het plaatsen van een vulling in een van mijn achterste kiezen. Ik koos ervoor om dit zonder verdoving te laten doen, omdat ik meestal meer last heb van de verdoving dan van de behandeling zelf. Nadat de vulling was geplaatst kon ik wel janken van de pijn. Niet omdat het zonder verdoving was gebeurd. Maar omdat de tandarts zo hard aan mijn mond had zitten trekken en duwen, dat ik oprecht bang was geweest dat mijn mond zou uitscheuren of mijn kaak ontwricht zou raken. Hoewel ik niets liet merken, was ik er nog dagenlang door van slag.

In de week die volgde doorliep ik een ingewikkeld proces in mijn hoofd. Eerst moest ik me bewust worden van de impact die de gebeurtenis op me had gehad. Ik merkte dat het meerdere malen per dag omhoog kwam in mijn gedachten. Ik weet inmiddels dat dat een signaal is dat het me erg hoog zit. Vervolgens probeerde ik te achterhalen welke emotie(s) ik erbij voelde. Omdat ik veel moeite heb met het herkennen en benoemen van mijn emoties, heb ik geleerd om ze uit mijn gedachten te herleiden. De gedachten die ik in dit geval had waren: “Ik vond het verschrikkelijk bij de tandarts”, ”Ze heeft me erg veel pijn gedaan” en “Ik wil dat nooit meer”. Ineens kon ik heel goed begrijpen dat sommige mensen bang zijn voor de tandarts. En kwam ik tot het besef dat ik een van die mensen ben geworden.

De vraag is natuurlijk welke actie je verbindt aan een dergelijk inzicht. Ik had er geen vertrouwen in dat een stukje uitleg over mijn sensorische onder- en overgevoeligheden iets zou veranderen aan de werkwijze van de tandarts. De enige oplossing die me rust gaf was om van tandarts te wisselen. Toch vond ik het moeilijk om mezelf ervan te overtuigen dat dat gerechtvaardigd was. Het simpele feit dat ik overstuur was en pijn had, was volgens mijn eerste ingeving niet voldoende om zo’n rigoureuze stap te zetten. En daar raken we de kern van een probleem waarin veel vrouwen met autisme zich zullen herkennen.

Al vroeg in mijn leven leerde ik dat ik mijn eigen gevoel opzij moest zetten, wilde ik kunnen meedraaien in de maatschappij. Op school, op het werk en in mijn privéleven heb ik ontelbaar vaak te horen gekregen dat ik me niet zo moest aanstellen. Dat als ik ergens last van had, het aan mij lag. Ik was immers de enige die er last van had. Ik leerde dat het niet loonde om mijn grenzen aan te geven. Dat ik daarmee vooral ongeduld en boosheid bij anderen teweegbracht. En dat de meest veilige optie was om me te schikken naar de meerderheid. Als je dat maar lang genoeg doet, vervagen je eigen grenzen steeds verder tot je niet meer weet waar ze liggen. Je adopteert de grenzen die als gangbaar worden beschouwd in je omgeving. En verliest daarmee jezelf. Geen wonder dat veel vrouwen hun autismediagnose pas op latere leeftijd krijgen.

Ik ben sinds mijn eigen diagnose steeds beter geworden in het herkennen van mijn grenzen. Maar de volgende stap, het daadwerkelijk durven handelen naar wat ik voel, gaat nog altijd niet vanzelf. Daarvoor moet ik steeds opnieuw mezelf moed inpraten. Mezelf vertellen wat ik anderen vertel die daar ook mee worstelen: jouw gevoel is net zo belangrijk als dat van ieder ander. “Ook ik verdien een tandarts die me geen pijn doet”, zeg ik hardop. Zodra ik voel dat ik dat gegeven als waarheid kan aannemen, pak ik de telefoon op om naar de tandartspraktijk te bellen. Nog geen 10 minuten later heb ik een andere tandarts binnen dezelfde praktijk. En ben ik trots op mezelf dat ik deze stap heb gezet.