Is taal vanzelfsprekend?

“Ik snap niet dat jij het niet begrijpt”, zei iemand van de week nog tegen mij. “Het is duidelijk wat er bedoeld wordt, goed lezen, een beetje tussen de regels door.” Dit keer ging ik mij eens niet verontschuldigen en onzeker voelen, zoals ik normaal altijd doe en reageerde stoer: “Nou top, dan kunnen we ons beiden over iets anders verwarren.” Toch kan het mij frustreren dat ergens een tekst multi-interpretabel (voor mij) is, ik dit uit door nieuwsgierig verder te vragen, en een ander dan stellig kan doen alsof er duidelijk maar 1 ding bedoeld kan worden. Al helemaal wanneer dit er dus letterlijk niet eens staat maar in de ongeschreven regels tot uiting zou komen.

We hebben dan wel een dikke Van Dale, vol vaste definities per woord. Maar de vanzelfsprekendheid die mensen ervaren dat woorden altijd voor iedereen maar een vaste betekenis hebben, daar verwonder ik mij over. Nog niet gesproken over voorbij de woorden, in zinnen en begrijpend lezen. Zoals een wijs mens ooit zei: “Het is een wonder dat communicatie ooit goed gaat.”

Immers hebben wij allen onze eigen lading bij ieder woord, zijn veel zaken relatief en betrekkelijk. Als iemand het over groen gras heeft, kunnen vijftig mensen, vijftig verschillende tinten gras in hun hoofd hebben afhankelijk van hoe het bij hun thuis is. Dan vraag ik mij af welke kleur groen je bedoelt als ik groen moet uitkiezen. Wat voor een ander kleurig is, kan voor mij erg meevallen en veel wit bevatten.

Heel vaak kom ik in een verwarrende communicatie terecht, omdat ik verdwaald raak in de betekenis van woorden of mogelijke interpretaties. Neem bijvoorbeeld het woord ‘raar’. Voor de één is het negatief, voor de ander positief. In veel gevallen wordt raar gebruikt, zelfs in negatieve zin, voor iets authentieks en ongebruikelijks, uniek en eigen. Iets wat dezelfde mensen anderzijds vaak bewonderen en proberen na te streven of cool vinden in hun favoriete artiest, bijvoorbeeld. Het woord is al raar in hoe het gebruikt wordt. Soms is het een oordeel, soms een open verwondering.

Het blijft mij ook verwarren hoe vanzelfsprekend het zou moeten zijn, dat men tussen de regels door kan lezen. Misschien is het een ‘valkuil van autisme’. Voor mij voelt het soms alsof er een beroep wordt gedaan op een ongekend telepathisch vermogen in mij, terwijl ik er maar rekening mee houd met dat mensen altijd iets anders kunnen bedoelen en dat je dat niet voor ze kan invullen. Als mensen zijn we dan misschien voor een groot deel dezelfde wezens, ook zijn we daarbij toch ongekend verschillend van elkaar, in ervaringen en interpretaties.

Uiteindelijk heb ik vaak veel meer woorden nodig om helder te krijgen wat ik bedoel of wat een ander bedoelt. Daar kunnen mensen wel eens moe van worden en geen zin in hebben. Als dat gebeurt, dan moet ik het doen met dat er weer eens niet begrepen wordt wat ik niet begrijp of waarom ik zo ‘moeilijk doe’. Woorden komen nu eenmaal heel precies.

Misschien ken je het wel, het cliché dat ‘autisten veel te veel letterlijk nemen’. Je zou het ook kunnen omdraaien en je afvragen of je wel goed gezegd hebt wat je werkelijk bedoelt. Of je wel werkelijk de juiste woorden hebt gekozen. Of je wel duidelijk bent geweest, of misschien gewoon lui en laks.
Of misschien kom je tot de conclusie dat de juiste taal vinden best lastig is, wanneer taal zo precies komt en interpretaties zoveel kunnen verschillen.