Mijn 6 is jouw 9

Soms zijn er van die momenten… Mogelijk zijn het die momenten die de diagnose autisme betekenen. Al zijn er genoeg kenmerken van de diagnose die mij niet storen. Toch duidt de diagnose op afwijken van de norm. En soms merk ik dat wel . Momenten die me een vervreemd gevoel kunnen geven.

Ik wil het graag hebben over begrip, begrijpend lezen en perspectieven. Zelf had ik altijd het idee dat we allemaal eenzelfde Nederlandse taal spreken. Dat er vaste begrippen zijn waar iedereen het mee eens is. Toch is het voor mij allemaal niet zo vanzelfsprekend als ik ooit dacht, of hoe het voor andere mensen lijkt te zijn.

Het begon al op school, bij het lezen van sommige vragen bij het vak geschiedenis bijvoorbeeld. Dan had ik een fout op een toets, keek ik mijn antwoord na in het boek, en dacht ik: ‘Dit klopt niet!’ Dan ging ik naar de leraar toe . ‘Meneer, het was toch zo dat …..?!’ ‘Ja’, zei meneer. ‘Waarom staat hier –wijst naar kruis op toetsblad – dan een rood kruis?’ Verwarde ogen van de leraar kijken me aan. ‘Dat was niet de vraag.’ En dan lazen we samen nog eens de vraag, en nog eens. Precies dezelfde zin. En na een heel ingewikkeld over en weer kon ik slechts concluderen dat we er letterlijk wat anders in lazen. Dezelfde tekst, hoe was het mogelijk?

Op magische wijze leek de hele klas, op een enkeling na, het als vanzelfsprekend te lezen zoals de leraar het ook las. Dan zal het aan mijn interpretatie hebben gelegen. Toch was er in dit soort situaties na doorvragen in de omgeving vaak wel iemand te vinden die me perfect snapte, die het ook zo las. Terugkijkend meestal ook niet de meest neurotypische mens. Soms was zo iemand er niet, dan bleef het onbegrepen.

Zo is het ook met veel andere geschreven teksten die de normale menigte gelijksoortig leest. Wie weet voelt zelfs de schrijver zich daarmee onbegrepen. Misschien kan niet iedereen dezelfde taal spreken. En kan je daarom alleen begrepen worden door iemand die in dezelfde taal kan spreken, horen of lezen.

Een ander voorbeeld over taal en onbegrip: “Hou je oog op de bal”, zei een volwassene tegen een kind. Het kind hield zijn oog op de bal. “Nee dat bedoelen we niet, je moet naar de bal kijken, iedereen snapt dat!” Heeft het kind hier een eigen logica, of kan de volwassene niet correct en uitsluitend van perspectieven spreken? Luistert het kind in dit verhaal misschien gewoon heel open en oningevuld? Of té open, zoals de norm zou concluderen.

Mensen lijken vaak vanuit één perspectief te kijken. Ik vraag me regelmatig af waar en door wie is afgesproken om massaal akkoord te gaan met dat ene perspectief. Terwijl ik, en dus nog wat andersdenkenden, toch echt meer opties zien of horen. Zoals dat beeld waarin de ene mens een 6 ziet. Maar de mens die aan de andere kant staat een 9. En dat ik dan, ongeacht waar ik sta, zou kunnen filosoferen dat het zowel een 6 als een 9 zou kunnen zijn, of misschien nog wel iets heel anders dat we niet goed kunnen vastpinnen door gebrek aan begrip ervan.

En toch leven we in een wereld die zegt: ‘Nee dit IS een 6, daar zijn we het met zijn allen over eens. Wij staan rechtop en jij staat op de kop.’ Bijzonder vind ik het. En dus ook wel vervreemdend wanneer het zich voordoet en ik maar moet vertrouwen op het perspectief van de mensen die in de meerderheid zijn. En ik word dan ingewikkeld gevonden. Of waterig, alsof ik teveel vloeiend door perspectieven beweeg terwijl het nergens voor nodig zou zijn. Maar de vastheid die zij gezamenlijk lijken te zien die bestaat voor mij soms niet. Wat moet ik dan? Me huizen in mijn diagnose met de overtuiging dat ik het alleen ben met mijn eigen gekke logica?

Denk eens na over dat beeld. Het zou wel een film kunnen zijn; de wereld waarin iedereen vindt dat de 6 rechtop staat en één persoon het veel breder kan zien. Eén ding weet ik wel, Einstein was met zijn bevindingen, die toen nog niet erkend waren, ook maar een vreemde eend met zijn eigen logica. Men had hem vast in geuren en kleuren verteld dat hij onnodig ingewikkeld deed en het verkeerd zag, omdat zij nog niet zo ver waren. Niet dat ik dan altijd gelijk zou hebben. Ik bedoel meer dat taal maar een enkele keer echt uitgebreid uitsluitend geformuleerd is, waardoor andere perspectieven niet meer van toepassing zijn. Meestal zijn meerdere perspectieven of interpretaties van iets wel degelijk mogelijk. Eigenlijk is het een wonder dat communicatie soms goed gaat.

Lastig in gesprekken waar dit zich voor doet blijft het wel. Hoe hard we ook proberen of uitleggen, dezelfde taal spreken is nooit het resultaat. En ik heb de gevestigde norm daarin maar aan te nemen.