Vervreemding
Soms zijn er van die momenten… Mogelijk zijn het die momenten die de diagnose autisme betekenen. Al zijn er genoeg kenmerken van de diagnose die mij niet storen. Toch duidt de diagnose op afwijken van de norm. En soms merk ik dat wel . Momenten die me een vervreemd gevoel kunnen geven.
Ik wil het graag hebben over begrip, begrijpend lezen en perspectieven. Zelf had ik altijd het idee dat we allemaal eenzelfde Nederlandse taal spreken. Dat er vaste begrippen zijn waar iedereen het mee eens is. Toch is het voor mij allemaal niet zo vanzelfsprekend als ik ooit dacht, of hoe het voor andere mensen lijkt te zijn.
Dezelfde taal
Het begon al op school, bij het lezen van sommige vragen bij het vak geschiedenis bijvoorbeeld. Dan had ik een fout op een toets, keek ik mijn antwoord na in het boek, en dacht ik: ‘Dit klopt niet!’ Dan ging ik naar de leraar toe . ‘Meneer, het was toch zo dat …..?!’ ‘Ja’, zei meneer. ‘Waarom staat hier –wijst naar kruis op toetsblad – dan een rood kruis?’ Verwarde ogen van de leraar kijken me aan. ‘Dat was niet de vraag.’ En dan lazen we samen nog eens de vraag, en nog eens. Precies dezelfde zin. En na een heel ingewikkeld over en weer kon ik slechts concluderen dat we er letterlijk wat anders in lazen. Dezelfde tekst, hoe was het mogelijk?
Op magische wijze leek de hele klas, op een enkeling na, het als vanzelfsprekend te lezen zoals de leraar het ook las. Dan zal het aan mijn interpretatie hebben gelegen. Toch was er in dit soort situaties na doorvragen in de omgeving vaak wel iemand te vinden die me perfect snapte, die het ook zo las. Terugkijkend meestal ook niet de meest neurotypische mens. Soms was zo iemand er niet, dan bleef het onbegrepen.
Zo is het ook met veel andere geschreven teksten die de normale menigte gelijksoortig leest. Wie weet voelt zelfs de schrijver zich daarmee onbegrepen. Misschien kan niet iedereen dezelfde taal spreken. En kan je daarom alleen begrepen worden door iemand die in dezelfde taal kan spreken, horen of lezen.
Een ander voorbeeld over taal en onbegrip: “Hou je oog op de bal”, zei een volwassene tegen een kind. Het kind hield zijn oog op de bal. “Nee dat bedoelen we niet, je moet naar de bal kijken, iedereen snapt dat!” Heeft het kind hier een eigen logica, of kan de volwassene niet correct en uitsluitend van perspectieven spreken? Luistert het kind in dit verhaal misschien gewoon heel open en oningevuld? Of té open, zoals de norm zou concluderen.
6 of 9?
Mensen lijken vaak vanuit één perspectief te kijken. Ik vraag me regelmatig af waar en door wie is afgesproken om massaal akkoord te gaan met dat ene perspectief. Terwijl ik, en dus nog wat andersdenkenden, toch echt meer opties zien of horen. Zoals dat beeld waarin de ene mens een 6 ziet. Maar de mens die aan de andere kant staat een 9. En dat ik dan, ongeacht waar ik sta, zou kunnen filosoferen dat het zowel een 6 als een 9 zou kunnen zijn, of misschien nog wel iets heel anders dat we niet goed kunnen vastpinnen door gebrek aan begrip ervan.
En toch leven we in een wereld die zegt: ‘Nee dit IS een 6, daar zijn we het met zijn allen over eens. Wij staan rechtop en jij staat op de kop.’ Bijzonder vind ik het. En dus ook wel vervreemdend wanneer het zich voordoet en ik maar moet vertrouwen op het perspectief van de mensen die in de meerderheid zijn. En ik word dan ingewikkeld gevonden. Of waterig, alsof ik teveel vloeiend door perspectieven beweeg terwijl het nergens voor nodig zou zijn. Maar de vastheid die zij gezamenlijk lijken te zien die bestaat voor mij soms niet. Wat moet ik dan? Me huizen in mijn diagnose met de overtuiging dat ik het alleen ben met mijn eigen gekke logica?
Vreemde eend
Denk eens na over dat beeld. Het zou wel een film kunnen zijn; de wereld waarin iedereen vindt dat de 6 rechtop staat en één persoon het veel breder kan zien. Eén ding weet ik wel, Einstein was met zijn bevindingen, die toen nog niet erkend waren, ook maar een vreemde eend met zijn eigen logica. Men had hem vast in geuren en kleuren verteld dat hij onnodig ingewikkeld deed en het verkeerd zag, omdat zij nog niet zo ver waren. Niet dat ik dan altijd gelijk zou hebben. Ik bedoel meer dat taal maar een enkele keer echt uitgebreid uitsluitend geformuleerd is, waardoor andere perspectieven niet meer van toepassing zijn. Meestal zijn meerdere perspectieven of interpretaties van iets wel degelijk mogelijk. Eigenlijk is het een wonder dat communicatie soms goed gaat.
Lastig in gesprekken waar dit zich voor doet blijft het wel. Hoe hard we ook proberen of uitleggen, dezelfde taal spreken is nooit het resultaat. En ik heb de gevestigde norm daarin maar aan te nemen.
Beste Eileen,
Wat een prachtige blog! Vanachter mijn computer ken ik jou een staande ovatie toe!
Nogmaals dank 😉
Inderdaad een mooie blog, Eileen. Ik sluit me helemaal aan bij de staande ovatie van Douwe. Ik vind er trouwens ook een zeer toepasselijke afbeelding bij staan. Die zou ik graag in mijn lessen over verschillende talstelsels willen gebruiken. Jac den Houting omschrijft het ook mooi in een TedTalk (Why everything you know about autism is wrong) met: I am not disabbled by me, I am disabled by the environment. Wij vatten taal vaak heel letterlijk op, anders kost het teveel tijd om alle mogelijke variaties na te gaan (en daar dan de juiste interpretatie uit te kiezen volgens de… Lees verder »
Bedankt voor het delen en de uitgebreide reactie! Soms vind ik het constant aut of the box denken wel vermoeiend. Maar met wat extra uren slaap valt er gelukkig heel wat op te lossen 😉 Leuk hoe je ook met woorden speelt. Groeten eileen
Ik heb vandaag in de les de 6 of 9 gebruikt. Ik ging vooraan in de klas zitten en vertelde de studenten dat ik voor hen een cijfer op papier ging zetten. Ze moesten dan proberen te zien welk cijfer ik opschreef. Ze mochten zelf hun ‘point of view’ bepalen. Ze hadden zelfs achter me mogen gaan staan, maar kozen zoals gebruikelijk om te blijven zitten. Met een duidelijke boog schreef ik een 6 groot op een A4-tje. Daarna vroeg ik welk cijfer ik had opgeschreven. Een student (niet verrassend met een herkenbare A-factor) begon gelijk over dat het afhangt… Lees verder »
Goh wat leuk zeg. En ook typerend dan dat de meerderheid het een ziet en er toch iemand bij zit die in verschillende perspectieven kijkt of denkt. Mooi ook dat je als leraar de kwaliteit ervan kan inzien!
Ik geloof dat ze dat a-typisch noemen 😄
Mooi geschreven en herkenbaar. Vooral het onbegrip en verschil in perspectief is herkenbaar.
Dankjewel voor de reactie en het compliment. Fijn dat meerdere mensen dit herkennen.