Geen sociaal kompas
Dankzij autisme heb ik veel begrip voor de wereld en zijn culturele verschillen. In die zin denk ik dat het niet kennen van de sociale regels, of het missen van een innerlijk kompas waarmee je automatisch aan de norm voldoet, eigenlijk juist ook een kwaliteit in zich heeft. Het biedt een zekere openheid om te ontmoeten. Ontmoeten in de zin van mensen, maar dus ook culturen.
Besef van verschillen
Mijn besef van cultuurverschillen is altijd heel groot geweest in de zin dat ik ze niet alleen bij andere landen zie maar ook binnen Nederland. Zo zijn er veel verschillende gezinsculturen, met eigen normen en waarden en regels die zeggen of je het goed doet of juist onaangepast bent.
Omdat ik geen vast ingebouwd ideaal aanpassingssysteem heb moest ik in het leven veel afkijken, analyseren en aanpassen. Wat werkt hier om binnen de groep te passen? Dit aan moeten passen, omdat ik van mezelf niet perfect aansluit op elke cultuur, heeft me heel open gemaakt voor de verschillen bij andere mensen. Ik besef me dat elke plek aanpassing vraagt, en ik besef me de prijs die het kost om aan te passen. Bijvoorbeeld dat het mij veel energie kost, omdat ik nooit helemaal mijn natuurlijke zelf kan zijn. Tegelijkertijd geeft me dat ook het vermogen om empathisch mee te voelen met de mensen die van buitenaf in Nederland komen en zich aan moeten passen.
Hetzelfde gaat op voor als ik ergens anders ben. Het is voor mij niet vreemd dat je je aanpast in een ander land. En ondanks dat dat iets is wat veel Nederlanders klakkeloos verwachten en eisen van mensen die van elders naar hier komen, is dat niet iets waarin Nederlandse mensen in het buitenland bepaald lijken uit te blinken. Dat heb ik in verschillende landen waar ik geweest ben kunnen zien en ervaren.
Aanpassers pur sang
Ik denk in die zin dat ondanks dat autisme bekend kan staan als een groep starre mensen met gebrek aan aanpassingsvermogen dat je dat ook zeker andersom kan bekijken. Terwijl het juist een groep mensen is die veel meer getraind is in het aanpassen aan de omgeving. Die ook nog eens minder oordelend bezig is met dat wat anders is, maar open, onderzoekend en analytisch. Hoe werkt het? Hoe voelt het? Welke normen en waarden leven hier?
Het gaat ook op voor mensen die niet per se tegen landelijke cultuurverschillen aan lopen maar als onderdeel van een minderheidsgroep tegen bepaalde dingen aanlopen in onze cultuur. Of je nu geboren bent met een andere huidskleur, een ander neurobrein, misschien een andere handicap… wat het ook moge zijn. De wereld kijkt en reageert anders op je, en dat bepaalt mee hoe je je vormt en je plek kan vinden. In hoeverre er van je verwacht wordt dat je je aan moet passen.
Sommige mensen moeten meer hun best doen om niet op te vallen als ze niet zo van conflicten gediend zijn om het zo maar te zeggen. Zelfs ik kan iets nieuw en spannend vinden, en misschien niet weten hoe ik me tot iemand verhoud. Maar het is me zo bekend om in die ongemakkelijke positie te zitten van het niet zeker weten, van sociaal onhandig kunnen zijn, daardoor durf ik het misschien ook sneller aan te gaan en te zoeken naar hoe ik de ander kan ontmoeten. In vrijwel alle gevallen blijken het gewoon mensen.
Alerte bruggenbouwer
Autisme heeft me geleerd om veel meer dan gemiddeld naar een individu te kijken. Dat in alle settingen gevraagd wordt om de daar geldende sociale regels te leren kennen, ze open te ontmoeten als het ware. Ik heb meer compassie voor het pijnstuk dat in veel vormen leeft in de wereld: afgewezen of juist betutteld worden om je anders-zijn. Kijken in welke taal (daarmee bedoel ik niet alleen de landelijke spreektalen, maar het kan ook juist woordeloze taal zijn) ik iemand kan bereiken om er contact mee te krijgen of mee te verbinden. Misschien ben ik zelfs best wel goed in het communiceren met de woordeloze taal.
Iemand kan wel stellen dat autisme kan leiden tot eenkennigheid omdat het soms zo over komt. Maar ik weet dat het altijd zoeken en aanpassen is om tot elkaar te komen. Daarin ben ik ook gewend niet lui te zijn en te verwachten dat een ander de brug wel even naar mij toe bouwt. Het feit dat ik een vreemde ben in de wereld van zogenaamd normale mensen maakt me open naar diversiteit. En dat is een kracht.
