Het boek leest mij

Ik vind het lastig om teksten letterlijk te lezen. Dat heb ik nooit geweten. Op de middelbare school las ik mijn hele boekenlijst voor Nederlands en Engels. Ik kon intens genieten van het lezen boven op mijn zolderkamer en las daarom veel meer dan nodig was. Elke vraag kon ik zonder probleem in de diepte beantwoorden, maar de docenten hadden soms een andere interpretatie. Naïef dacht ik: die hebben alleen de interpretatie gelezen uit een uittrekselboek.

Echter toen ik mijn diagnose autisme kreeg en op zoek ging naar wat dit autistisch “anders zijn” voor mij betekent, deed ik allerlei ontdekkingen (en die doe ik nog steeds), zo ook “het boek leest mij”.

“Weet jij wat het thema is van dit artikel?”, vind ik een heel lastige vraag. Ik probeer me klein en onzichtbaar te maken om maar niet de beurt te krijgen. Waarschijnlijk een automatische reactie om maar te kunnen maskeren dat ik autisme heb. Dat is wellicht uit de ervaringen die ik heb een begrijpelijke reactie, maar het voelt vervelend. Ik voel me het lijdend voorwerp van de groepsevaluatie worden, terwijl dat “het artikel” is. Uit alle macht probeer ik leidend te zijn en begin gewoon met vertellen.

Meestal start ik bij waar ik in mijn hoofd gebleven ben – met de laatste paragraaf van het verhaal en begin zo stapje voor stapje de gedachte terug op te bouwen. Op te bouwen naar de lijnen in mijn hoofd, schakel voor schakel en associatief van staart naar kop.

Geconcentreerd ben ik bezig en ik zie de mensen om me heen niet-begrijpend kijken. Wellicht horen die het bekende verhaal maar dan op de kop, in spiegelbeeld met toevoegingen her en der. Dat zaait verwarring en midden in een gedachte word ik gecorrigeerd, maar dat staat er toch. Ik voel me stekelig worden, “Maar dat staat er echt!”. Bij het teruglezen blijk ik het toch niet bij het rechte eind te hebben. Ik kan nog alleen uitbrengen: “Ja maar dat zou eigenlijk zo moeten”. Vervolgens schaam ik me rot en ben met stomheid geslagen.

De gelezen letters, woorden en/of zinnen zetten iets in mijn brein aan het werk. Als een bron richting stroomversnelling van de ene gedachte naar de andere gedachte. Mijn hoofd springt van de ene naar de andere steen in de stroom. Associaties die door wat ik zie en interpreteer aan de gang worden gezet.

Zie je de heftig vonkende neuronen al voor je als je het bovenstaande leest of iets anders? Ervaar je het ook zo? Dat wil ik dus in deze blog beschrijven!

Ik lees en associeer erop los zonder goed onderscheid te kunnen maken tussen wat er in het boek staat en wat er in mijn hoofd gebeurt. Het verhaal in mijn hoofd dat zich ontwikkelt is een variabel verhaal en het verhaal in het boek staat vast. Maar het vreemde is, dat ik dat zo niet beleef, omdat ik het onderscheid niet kan maken.

Mijn gedachten, mijn brein zijn continu in beweging en onderhevig aan verandering. Deze verandering wordt gestimuleerd door een boek met zijn vele aanzetten tot associaties en door een boek kom ik dichter bij mezelf. Begrijp ik mezelf beter. Zo kan ik ook vele malen hetzelfde boek lezen – misschien gedeeltelijk om iets nieuws te ontdekken in het boek, maar met name iets nieuws te ontdekken in mezelf.

Om de wereld te begrijpen, lijkt het dat ik de koppeling maak met mijn interne model. En ik geef zo de ervaring van het lezen een plaats in mijn hoofd om deze vast te kunnen houden. Maar dat vasthouden is dan altijd met het sausje wat mijn model in mijn hoofd op dat moment is.

Iets nieuws leren kost best wel veel inspanning – ik worstel met de informatie tot het een plaats heeft gevonden in mijn algehele model. Zo wordt de informatie langzaam, stapje voor stapje, aangepast aan mijzelf. Het lezen gaat langzaam zodat er tijd is om gelezen te worden.

Ik hoef me daar niet voor te schamen, zo is het hoe mijn hoofd werkt. Maar gelukkig kan ik het nu uitleggen in plaats van te zeggen: “Maar dat is echt zo!”