Grensbeleving

Grenzen zijn eigenlijk vaak scherpe lijnen. Je zit ervoor, of je bent erover, zo ken ik het. Toch is het beleven ervan vaak weinig scherp. Het is wazig, vaag of waterig. In de antroposofie telt men 12 zintuigen waarvan de eerste ‘grensbeleving’ is. Toen ik dat hoorde stelde ik me meteen voor dat mijn grensbeleving wat matig ontwikkeld is. En hoe weet je eigenlijk wanneer je over je grenzen gaat als je de lijn ervan niet goed kan ervaren?

Bij een fysieke grens denk ik allereerst aan de grens van mijn lichaam. In het vlees kan ik die wel zien. Op de ene millimeter is mijn huid, en de volgende is het luchtledige in de omgeving. Als iemand echter binnen een meter afstand van mij staat, voel ik dat toch behoorlijk sterk. Dan zou je kunnen bedenken dat de grens van mijn lijf ook wat minder helder en scherp is dan gedacht. Zitten er onzichtbare voelsprieten aan dat vleeslijf? En zelfs nog verder dan dat: iemand kan op meters afstand zitten met een sterke energie en dan kan ik daar last van ervaren. Dat voelen van die last gebeurt in mijn lichaam. Soms weet ik niet eens of wat ik voel wel van mijzelf is of van een ander.

En dan zijn er ook nog de niet-fysieke grenzen. Duizenden malen ging ik over mijn grenzen. Dit weet ik door de prijs die ik daarvoor betaald heb. Ik heb daardoor onder andere een burn-out gehad. Je doen en laten kan voor lange tijd verstoord zijn, je zelfregulatie kan het (een tijdje) voor gezien houden, jezelf herpakken lukt niet meer. Soms denk ik iets te kunnen, alleen gaat het om iets dat ik niet zou kunnen volhouden. Als ik dat dan niet goed herken of weet te accepteren en toch langer door probeer te gaan, ontmoet ik de scherpe grens. Dit maakt dat ik naar mijn kunnen kijk met de vraag “kan ik dit ook als ik het combineer met mijn basisbehoeften” of “als ik het langere tijd moet volhouden”. Zo bewaak ik mijn grenzen. Dat kan betekenen dat ik soms moet zeggen dat ik iets niet kan, wat ik ogenschijnlijk wel kan. Dit is zeker tegenover bijvoorbeeld de gemeente van groot belang geweest in het stuk van niet constant overvraagd te worden.

Het is dus zo dat ik in de loop der jaren grenzen, hoe vaag ik ze ook ervaar, steeds beter ben gaan herkennen en ermee heb leren werken. Het is helaas ook zo dat ik van kleins af aan grensoverschrijdend heb geleefd. Het voelt daardoor alsof de koek voor heel lang op is. Soms vraag ik me af of ik ervan herstel. Ik lees soms herkenning terug rondom de term autistische burn-out. Vanuit mijn ervaring hiermee, zeg ik: voorkomen is beter dan genezen. Dat zou inhouden dat er in mijn kindertijd al meer ruimte had moeten zijn om te voorkomen dat ik over mijn grenzen heen ging. Nog los van of een kind in staat is om zijn grenzen te (her)kennen, word er steevast een beroep gedaan om ze op te rekken en alsmaar blijven verleggen, of er ronduit overheen te gaan (denk bijvoorbeeld aan de leerplicht).

Er had wellicht meer puf en vermogen in mij gezeten, als er meer ruimte was om al op jonge leeftijd mijn vaak onzichtbare grenzen te eren. Misschien was mijn zenuwstelsel dan niet chronisch overbelast en gestrest geweest. Misschien had mijn systeem dan beter gewerkt en gefunctioneerd, beter met druk om kunnen gaan. Uiteindelijk is voor het duurzaam functioneren nodig dat het zenuwstelsel ook ontspannen weet te functioneren. Maar hoe de volgende generaties dat moeten doen en leren en vormgeven? Ik weet het niet.