Moeite met oogcontact
Soms ben ik goed in staat om oogcontact te maken. Andere momenten vind ik het lastig, dan is het te overprikkelend of simpelweg te indringend. Ik herinner me dat toen ik kind was, zowel thuis als op school enorme waarde werd gehecht aan goed oogcontact. Iedereen kent vast wel het moment dat een kind bij zijn gezicht wordt gepakt met de woorden “kijk mij aan als ik tegen je praat”. Het ‘slecht zijn in oogcontact maken’ zoals dat ook wel wordt genoemd behoort dan ook tot de bekende kenmerken van de autist, onderdeel van de “stoornis”. Om die reden wordt het ook verwoord met ‘slecht zijn in’ of ‘moeite hebben met’ of ‘vermijd oogcontact’. Het is een sociaal-culturele norm. Het wordt gezien als iets wat belang heeft en respect toont. We zien erin dat iemand op let of luistert.
Oogcontact, een culturele norm
Een kennis van mij ontwijkt ook oogcontact. Op een filmpje zag ik dat ook een familielid het deed in een ogenschijnlijk ongepaste setting. Ik vroeg of het iets was wat in de familie zat of dat het ook een cultureel dingetje was. De desbetreffende persoon kwam namelijk uit een land in West-Afrika. Hij vertelde me dat het cultureel was. De norm was daar dat het onbeschoft is om zo intens oogcontact te maken zoals mensen hier soms doen. Hij was verbaasd dat men hier zo streng om oogcontact vraagt. In de cultuur daar zag men zo oog contact maken als hier de norm is juist als het indringen in iemands aura. Hoe kan je dat dan verwachten van iemand, of zelfs opeisen?! Het was dan ook beleefd om tijdens een gesprek gewoon voor je te kijken, of enigszins oogcontact te vermijden.
Typen mensen
Terwijl ik het type denk ik plots aan een Ted-talk die ik eens zag, waarin iemand het had over verschillende typen mensen. Mensen die in beelden denken, mensen die in gevoel denken, of mensen die in geluid denken ook wel auditieve mensen genoemd. Iedereen heeft in principe meerdere vormen, maar toch vertelde ze in de Talk dat iedereen ook een aanleg of voorkeur heeft en dat je die terug kan zien in het lichaam. De auditieve mens keek ook voor zich tijdens het luisteren en denken en had daarbij een speciale focus op de oren. Hierdoor kwamen de ogen neutraal naar voren gewend over. Diezelfde concentratie van de oren zag ik bij het familielid uit West-Afrika. Juist gefocust om beter te kunnen praten maar vooral ook te luisteren.
Diversiteit
De reden dat ik erover wil delen is om het als voorbeeld te geven. Mensen zijn zo divers. En zo ook culturen en sociale normen. Wat in het ene land gezien word als een beperking of verstoring, is in een ander land misschien juist de norm. Dat prikkelt bij mij; als je nu objectief naar het mensbeeld kijkt, is (zo)iets dan werkelijk een verstoring? En hoeveel van de autistische kenmerken, die vandaag nog als deel van een stoornis gezien worden, behoren eigenlijk tot een sociaal-culturele norm? Zo is Nederland bij uitstek een land van een sterke ik-referentie. Maar niet ieder land is zo gericht op het ik als hier. Sterker nog, dit land is wereldkampioen ik-denken. En dan heb je gewoon dikke pech als dat niet bij dat type menszijn past. (“gebrek aan ik-referentie”)
Autisme niet als stoornis
Net als ik wel eerder vertelde in een blog zie ik de verstoring van veel dingen die onderdeel zijn van autisme, vooral in het midden liggen. Tussen de persoon/autist en de omgeving in. Mogelijk is het juist wel de verstoring dat er hier een norm heerst die iemand die daarin anders werkt in een hokje moet drukken en bestempelen met verstoring. Omdat het vastloopt op de verwachting, niet in het hokje past. En het is toch op z’n minst logisch dat mensen zo divers als ze zijn niet altijd in starre hokjes passen en dus daarbuiten vallen. En hoe grappig (of triest) is het eigenlijk dat juist die norm, en die wereld die zo star in hokjes denkt, de autist dan ook nog eens beschuldigt van zijn starheid en hokjes-denken. Van het niet flexibel zijn, van het gebrek hebben aan empathie of inlevingsvermogen.
Veel dingen die men over de diagnose autisme denkt te weten zijn outdated en onjuist. En ik weet dat er in ieder geval op deze aardbol veel landen en culturen zijn waarin bepaalde zaken die we hier als onderdeel en kenmerk van autisme spectrum stoornis (zoals je het beestje bij de naam noemt) zien, juist niet tot verstoringen behoren, omdat de sociaal-culturele norm daar anders werkt. En ik hoop dat meer mensen het mogen zien, want ik ken te veel mensen met de diagnose die soms door de samenkomst van zaken delen in/van zichzelf zien vanuit het daglicht alsof er wat mis mee is. Alsof je werkelijk een stoornis in je menszijn hebt die niet meer beter kan worden.
prachtig, waarachtig
bedankt voor de reactie!