Autisme is geen rocket science

Sinds dit jaar studeer ik neurowetenschap om mezelf en anderen beter te begrijpen. Toen ik een keuze moest maken uit het overweldigende aanbod van Yale’s online vakken, kon ik bijna niet kiezen. Maar uiteindelijk viel mijn keuze op iets onverwachts: raketwetenschap. Veel autisten zijn gefascineerd door treinen, maar dat was meer iets voor mijn vader. Mijn hart ligt bij de ruimtevaart. En verrassend genoeg heeft dit vak me ook veel geleerd over het autistische brein. Hoe dieper ik in de wereld van ruimtevaart duik, hoe meer parallellen ik zie tussen de manier waarop we astronauten trainen, raketten bouwen en hoe autistische mensen de wereld ervaren.

De klassieke uitdrukking luidt: “It’s not rocket science”, oftewel, het is niet zo ingewikkeld. Maar als we autisme en ruimtevaart écht onder de loep nemen, zien we verrassende overeenkomsten. Wat als de manier waarop we raketten ontwerpen en onze astronauten en hun missies voorbereiden ons iets kan leren over het begrijpen en ondersteunen van autistische mensen?

Ruimtevaart is niet alleen een technologisch avontuur, maar ook een natuurlijk experiment in neuroplasticiteit. Wanneer astronauten de zwaartekracht van de aarde verlaten, verandert hun hele zintuiglijke ervaring. Hun vestibulaire systeem (dat balans regelt) raakt in de war, hun proprioceptie (het voelen van de eigen lichaamspositie) moet zich aanpassen, en zelfs hun zicht verandert doordat vloeistoffen zich anders verdelen in het lichaam.

Op aarde ervaren autistische mensen een soortgelijke uitdaging, maar dan in een wereld die niet is ontworpen voor hun sensorische behoeften. MRI-onderzoek bij astronauten wijst op hersenaanpassingen die hen helpen om beter te functioneren in een gewichtloze omgeving. Bepaalde netwerken in de hersenen worden versterkt, terwijl andere juist minder actief worden.

Autistische hersenen staan bekend om hun verhoogde neuroplasticiteit in sommige domeinen, wat kan verklaren waarom veel autistische mensen unieke sensorische ervaringen hebben en zich op een eigen manier aanpassen aan hun omgeving. Zou het kunnen dat sommige van de sensorische en cognitieve strategieën die autistische mensen ontwikkelen, te vergelijken zijn met de aanpassingen die astronauten ondergaan in de ruimte?

In de ruimtevaart draait alles om voorbereiding, aanpassingsvermogen en veerkracht. Ruimtemissies worden ontworpen met redundantie, back-ups en modulaire systemen – elke component moet functioneren in extreme omstandigheden en onverwachte situaties kunnen opvangen.

Autistische mensen doen in het dagelijks leven eigenlijk hetzelfde. De wereld is vaak niet gebouwd voor hen, maar door strategieën, routines en cognitieve aanpassingen vinden ze manieren om te navigeren in een neurotypische omgeving. Hun denk- en werkmethodes kunnen net zo nauwkeurig en doordacht zijn als de systemen die ruimtevaart mogelijk maken.

Mission Control in Houston houdt alles in de gaten: het verloop van de missie, de status van de apparatuur, de veiligheid van de astronauten. Dit is te vergelijken met executieve functies in de hersenen, die verantwoordelijk zijn voor planning, organisatie en flexibiliteit. Maar een ruimtecapsule heeft altijd een back-up. Als één systeem faalt, neemt een ander het over. Dit redundantieprincipe is essentieel in de ruimtevaart. Voor autistische mensen is communicatie vaak een uitdaging, en een redundant systeem kan helpen. Denk aan duale verwerking: tekst, pictogrammen of gebaren naast gesproken taal, of scripted responses voor sociale situaties – net als een spaceshuttle voorgeprogrammeerde standaardprocedures heeft voor noodgevallen.

Marsrovers zoals Curiosity en Perseverance navigeren in een omgeving die totaal anders is dan de aarde. Hun sensoren verzamelen enorme hoeveelheden data, maar die moeten gefilterd worden: welke informatie is cruciaal en wat kan genegeerd worden? Autistische mensen ervaren iets vergelijkbaars met sensorische prikkelverwerking: hun hersenen nemen vaak méér informatie op dan neurotypische mensen, maar niet alles is even nuttig.

Een raket heeft specifieke, krachtige brandstof nodig om door de dampkring te breken. Zonder de juiste stuwkracht blijft hij op de grond. Voor veel autistische mensen werkt het net zo: hun special interests—de intense fascinaties en hyperfocus voor bepaalde onderwerpen—zijn de motor achter hun leerproces, creativiteit en innovatie.

Toch worden special interests in de maatschappij vaak gezien als obsessies, iets om af te remmen of ‘in balans’ te brengen. Maar wat als we ze in plaats daarvan erkennen als een van de krachtigste vormen van intellectuele brandstof?

Ruimtevaart is niet alleen een technische uitdaging, maar ook een psychologische. Astronauten trainen maandenlang om zich aan te passen aan onbekende omstandigheden: microzwaartekracht, sensorische veranderingen en extreme prikkelomgevingen. Als we ruimtevaartprincipes toepassen op de samenleving, zouden we een wereld kunnen creëren waarin autistische mensen optimaal kunnen functioneren in plaats van te moeten ‘overleven’. Misschien is autisme toch een beetje rocket science, op een fascinerende en innovatieve manier. Met de juiste inzichten, technologieën en een nieuw, interdisciplinair denkkader kunnen we een samenleving bouwen waarin neurodiversiteit niet alleen begrepen, maar ook gewaardeerd en ondersteund wordt. Missie geaccepteerd?