Yoga therapie

In de Veda's, de oudste religieuze geschriften uit India, verwijst het woord yoga naar het opleggen van een juk bij een trekdier, naar het juk zelf of naar de strijdwagen waarvoor het juk werd gebruikt. Het heeft daar nog weinig te maken met wat vandaag de dag onder yoga wordt verstaan.

Hindoeïstische, boeddhistische en jainistische scholen maken gebruikt van de term yoga om te verwijzen naar een bepaalde soteriologie, een systeem van principes en praktijken gericht op verlossing uit het lijden. Wat betreft de principes verwijst yoga naar het losmaken van het bewustzijn van zowel het lichaam als van de geest, als onderdelen van de wereld van het lijden. In de middeleeuwen verschuift deze betekenis meer in de richting van het verbinden van het eigen bewustzijn met het goddelijke bewustzijn. Al die tijd heeft yoga echter ook de meer beperkte betekenis van de praktijken waarmee deze doelen bevorderd worden.

Hatha yoga ontwikkeld zich relatief snel als een nieuwe vorm van yoga. De drie hoofdelementen van hatha yoga zijn het lichaam, de geest en de ademhaling als het element dat lichaam en geest met elkaar verbind. Hatha yoga is de meest onderzochte vorm van yoga. De lichamelijke component bestaat onder anderen uit statische lichaamshoudingen (āsanas), waardoor de spieren sterker en flexibeler worden. De geestelijke component bestaat onder anderen uit het concentratieoefeningen (dharana), waardoor de aandacht of focus toeneemt. De verbindende component bestaat voornamelijk uit ademhalingstechnieken (prānāyāma), waardoor de hart-longfunctie (longcapaciteit, hartslag) verbetert.

De Indiase onderzoek Swami Kuvalayananda richt het onderzoeksinstituut Kaivalyadhama op. Hier doet hij samen met zijn team als eerste wetenschappelijk onderzoek naar de psychofysiologie effecten van hatha yoga praktijken en ontwikkeld hij de eerste therapeutische toepassingen van yoga. Daarnaast populariseert hij in India en daarbuiten de "yoga groepsles" als een moderne vorm van fitness, waarin dynamische lichaamshoudingen zoals de zonnegroet centraal staan.

De Indiaanse yogaleraar B.K.S. Iyengar publiceert zijn eerst boek Light on Yoga, wat een internationale bestseller wordt. Later wordt Iyengar bekend als de grondlegger van "Iyengar Yoga", wat naast hatha yoga de meest bekende en meest onderzochte vorm van yoga is. Iyengar Yoga wordt gekenmerkt door een nadruk op precisie, het in lijn brengen van houdingen (alignment), het lang aanhouden van de poses en het gebruik van de hulpmiddelen als blokken en riemen. Vanwege deze nadruk op het fysieke aspect wordt Iyengar Yoga vooral toegepast bij lichamelijke klachten.

Uit onderzoek onder getraumatiseerde, depressieve en gezonde volwassenen blijkt dat 8 sessies hatha yoga tot een verbetering in hartslagvariabiliteit (HSV) leidt. Deze bevindingen zijn van belang in verband met onderzoek waaruit blijkt dat mensen met autisme een verminderde HSV vertonen ten opzichte van de controlegroep en dat een hogere HSV in autisme samenhangt met het sneller herkennen van emoties, betere sociale vaardigheden en meer spontane productie van gebaren. Dit betekent dat yoga theoretisch gezien het sociale functioneren van mensen met autisme zou kunnen verbeteren.

Sommige hindoes en christenen maken bezwaar tegen de toepassing van yoga in het Westen op basis van de overtuiging dat yoga een essentieel hindoeïstische praktijk is. In een studie naar de religieuze aard van Yoga concludeert de Amerikaanse godsdienstwetenschapper Andrew Nicholson echter dat dergelijke opvattingen twijfelachtig zijn. Vroege hindoes bekritiseerden yoga bijvoorbeeld vanwege de sterke affiniteit met het Boedisme en Jainisme. Bovendien werd yoga al vroeg toegepast door Sufi moslims. De toepassing van yogapraktijken voor andere dan hindoeïstische doelen is dus niks nieuws. Yogapraktijken worden al eeuwen lang voor diverse doelen gebruikt.

Er verschijnen verschillende overzichtsstudies van onderzoeken naar de effectiviteit van yoga als behandeling voor mensen met een psychische stoornis, zoals depressieve stoornissen, angststoornissen, stessstoornissen en eetstoornissen. Onderzoekers concluderen dat het bewijs nog beperkt is, maar dat er inderdaad aanwijzingen zijn dat yoga een goedkope en effectieve behandeling is voor verschillende psychische stoornissen. In het verminderen van stress blijkt yoga even effectief als cognitieve gedragstherapie.

Omdat er vaak wordt beweerd dat niet alle vormen van yoga en niet alle onderdelen van yoga even effectief zijn onderzochten Duitse onderzoekers de vraag of de ene yoga beter is dan de andere. In een overzichtsstudie concluderen zij dat de verschillende vormen van yoga even effectief zijn. Ook onderzoeken zij of studies uit India vaker tot positieve resultaten leiden dan studies uit andere landen. Zij concluderen dat dit inderdaad het geval is en studies uit India bevooroordeeld lijken te zijn.

Uit een review van onderzoek naar yoga als een interventie voor mensen met autisme blijkt dat er nog geen onderzoek is gepubliceerd dat specifiek gericht is op yoga bij volwassenen met autisme of op het effect van yoga op psychische klachten bij mensen met autisme.