Wat is het zorgclustermodel?
Wanneer er gesproken wordt over het bekostigen van de geestelijke gezondheidszorg in Nederland wordt tegenwoordig gepraat over het Zorgclustermodel. Wat is dit model, hoe werkt het en wanneer wordt het ingevoerd?
Vraag
Wanneer er gesproken wordt over het bekostigen van de geestelijke gezondheidszorg in Nederland wordt tegenwoordig gepraat over het Zorgclustermodel. Wat is dit model, hoe werkt het en wanneer wordt het ingevoerd?
Hoe werkt het zorgclustermodel?
1
Een patiënt komt via een verwijzing bij de zorgverlener binnen en er vindt een intakegesprek plaats. In dit gesprek geeft de patiënt de behandelaar informatie over de problemen die de patiënt ervaart.
2
Op basis van de informatie uit het intakegesprek geeft de behandelaar de patiënt een score op een vragenlijst van 17 items. De items gaan over de psychische, lichamelijke en sociale problemen van de patiënt. Op elk item krijgt de patiënt een score van 0 ('geen probleem') tot 4 ('ernstig tot zeer ernstig probleem').
3
Op basis van de vragenlijst bepaalt de behandelaar vervolgens welk van de 20 zorgclusters het beste aansluit bij de zorgvraag van de patiënt. Voor mensen met autisme is het volgens de handleiding voor het model het meest waarschijnlijk dat ze ergens in cluster 1 tot 8 vallen.
4
De zorgverzekeraar van de patiënt betaald de zorgverlener het bedrag dat behoort bij het cluster waar de patiënt is ingedeeld.
Hoe ziet de vragenlijst er uit?
Hoe ziet het zorgclustermodel er uit?
Ontwikkeling
1996Wing e.a.
In 1993 geeft het Britse Ministerie van Gezondheid de Royal College of Psychiatrists’ Research Unit (CRU) opdracht om een schaal te ontwikkelen die de gezondheid en het sociaal functioneren van mensen met een ernstige psychische stoornis kan meten. Het oorspronkelijke doel was om de voortgang te meten met betrekking tot het 'Health of the Nation' doel om 'de gezondheid en het sociale functioneren van mentaal gestoorde mensen' te verbeteren. Dit resulteerde in de publicatie van de Health of the Nation Outcome Scales (HoNOS), een instrument met 12 items die gedrag, beperking, symptomen en sociaal functioneren meet.1999Burgers e.a.
Het Mental Health Research Institute van Australië publiceert het rapport Developing a Casemix Classification for Mental Health Services. Het rapport beschrijft onderzoek naar patiëntenfactoren die de kosten van geestelijke gezondheidszorg voorspellen en stel een classificatie van 42 patiëntenclusters voor, die gebruikt kunnen worden als basis voor het financieren van de specialistische geestelijke gezondheidszorg. De 42 clusters verklaren 80% van de variantie in zorgkosten.2003Gaines e.a.
De Health Research Council van Nieuw-Zeeland voert een Mental Health Classification and Outcomes Study. Even als uit de Australische studie blijkt uit dit onderzoek dat er zich patronen voordoen in de zorgkosten die consumenten maken bij geestelijke gezondheidsinstellingen en dat deze patronen verbonden zijn met de zorgbehoeften van consumenten. In de volwassenenpopulatie worden 12 clusters onderscheiden. In deze populatie verklaart de diagnose slechts 6% van de variantie in kosten, waardoor indeling op basis van diagnoses niet zinvol blijkt te zijn.2008Self e.a.
In de studie Clinical Decision Support Tool: A rational needs-based approach to making clinical decisions publiceren Britse onderzoekers de resultaten van hun werk met een kleine groep van klinische directeuren, psychiaters, klinisch psychologen, psychiatrisch verpleegkundigen en maatschappelijk werkers. De groep probeerde overeenstemming te bereiken over de zorg die nodig was voor specifieke groepen patiënten. Dit project wordt het Care Pathways and Packages Project (CPPP) genoemd en resulteert in de ‘‘HoNOS-Plus’’, een uitbreiding van de HoNOS tot 17 items. Op basis van een behoefte-analyse identificeert de groep 13 clusters van patiënten waarbij voor elk cluster een bijbehorend zorgpakket wordt vastgesteld. 85% van de patiënten kan in een van deze clusters worden geplaatst.2013UK Department of Health
Het Britse Ministerie van Gezondheid geeft de Royal College of Psychiatrists Centre for Advanced Learning and Conferences (CALC) en de Care Pathways and Packages Project (CPPP) de opdracht om een instrument te ontwikkelen dat als basis kan dienen voor betaling van geestelijke gezondheidskosten op basis van resultaten. Zij introduceren de Mental Health Clustering Tool (MHCT), een instrument voor het toewijzen van cliënten aan zorgclusters. De MHCT maakt gebruik van de HoNOS-Plus en de 13 clusters van de CPPP. In de MHCT zijn deze uitgebreid tot 20 clusters, met name door verdere differentiatie en toevoeging van clusters voor cognitieve stoornissen.2015van Amersfoort e.a.
De Werkgroep Inhoud publiceert het rapport Verkenning doorontwikkeling Productstructuur DB(B)C GGZ/FZ: Het Engelse bekostigingssysteem uitgedaagd. De werkgroep concludeert "dat de verschillende elementen van het Engelse model goed bruikbaar lijken en adviseert deze als uitgangspunt te gebruiken bij de doorontwikkeling van de DBC Productstructuur." De werkgroep ziet geen reden om de bestaande superclusters voor onderdelen van zorg uit te breiden, bijvoorbeeld voor Verslavingszorg, Forensische zorg of Verstandelijk gehandicaptenzorg.2016Nederlandse Zorgauthoriteit
In 2015 vindt onder regie van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) een bestuurlijk overleg plaats tussen partijen in de GGZ. Samen werken zij aan een nieuw financieringsmodel voor de GGZ in Nederland. In het overleg gaan de betrokken partijen akkoord met het ontwikkelen van een financieringsmodel met 'het Engelse model' als uitgangspunt. In 2016 publiceert de NZa hiervoor een Plan van aanpak. Het model zou aanvankelijk moeten worden ingevoerd in 2019. Later verschuift de NZa dit naar 2020.2017Nederlands zorginstituut
De minister van VWS geeft het Zorginstituut opdracht om een advies uit te brengen over het nieuwe bekostigingsmodel voor de GGZ. Het advies van het Zorginstituut bestaat uit 2 delen. Het eerste deel is 2017 afgerond. De definitieve beoordeling volgt eind 2018.2017Broekman & Schippers
In het artikel Vernieuwing van de productstructuur in de GGZ: een kritische analyse bekritiseren de auteurs het Engelse model en de conclusies van de werkgroep inhoud. Zo'n 34 procent van de patiënten, waaronder patiënten met een Autismespectrumstoornis, zijn niet in een supercluster in te delen, waardoor de dekking van het model toch behoorlijk tekortschiet. Ook blijkt uit verschillende studies dat de HoNOS niet heel goed in staat is om zorgkosten te voorspellen en dat de Camberwell Assessment of Need (CAN) wellicht beter geschikt is als vragenlijst.
Conclusie
Het Zorgclustermodel is een model dat in Engeland ontwikkeld is voor het bevorderen van de communicatie tussen zorgverleners in de geestelijke gezondheidszorg. Het model bestaat uit een vragenlijst waarmee de zorgbehoefte van de cliënt wordt vastgesteld, op basis waarvan de cliënt wordt ingedeeld in één of meer zorgclusters. In Engeland wordt het model momenteel wel gebruikt, maar is inmiddels afgezien van het idee om het model te gebruik als basis voor het bepalen van de vergoeding van kosten die zorgverleners maken voor het leveren van geestelijke gezondheidszorg. In Nederland wordt het model alleen nog maar onderzocht. Als het al toegepast gaat worden dan is dat op zijn vroegst in 2020.