Psycho-educatie
Psycho-educatie wordt standaard aangeboden als onderdeel van de behandeling voor volwassenen met een autismediagnose. Het is gericht op het leren accepteren en omgaan met autisme.
Belang
Bij de meeste instellingen voor geestelijke gezondheidszorg wordt psycho-educatie standaard aangeboden als onderdeel van de behandeling voor volwassenen met een autismediagnose. Soms is het volgen van psycho-eductatie een vereiste om een andere behandeling te kunnen starten.
1980
pscyho-educatie model
2008
psycho-educatiemodule voor volwassen met autisme
2014
eerste onderzoek
Autismepaspoort
| Naam behandeling | Psycho-educatie volwassenen met autisme |
| Auteurs | Cees Kan / Peter Vermeulen |
| Beroep | Psychiater / Orthopedagoog |
| Instelling | Radboud UMC / Autisme Centraal |
| Nationaliteit | Nederland / België |
| Alternatieven | Acceptatie & Commitment Therapie |
Kenmerken
1
Psycho-educatie is het verstreken van informatie aan patiënten over hun diagnose, prognose en behandeling. Dit heeft een ethisch en juridisch doel (patiënten hebben recht op deze informatie) en een klinisch en economisch doel (het vergroot de effectiviteit van de behandeling en voorkomt terugval).
2
Als een volwassene een autisme-diagnose krijgt is psycho-educatie een standaardoordeel van de behandeling, waarmee het behandeltraject begint.
3
Als behandelaanbod wordt psycho-educatie aangeboden in de vorm van een training bestaande uit 5 tot 10 bijeenkomsten. De training wordt zowel individueel als groepsgewijs aangeboden. Bij individuele psycho-educatie is vaak meer aandacht voor de persoonlijke beperkingen die iemand ervaart. In de groep is meestal meer aandacht voor het delen van ervaringen. In beide gevallen maakt de deelnemer thuis een aantal huiswerkopdrachten die vervolgens met de behandelaar of in de groep besproken worden.
4
De informatie die verstrekt wordt is van te voren vastgesteld in de vorm van een werkboek. Meestal betreft de informatie (1) de drie cognitieve verklaringsmodellen van autisme, (2) gedragskenmerken, (3) beperkingen en (4) sterke kanten van mensen met autisme.
5
Het uitgangspunt bij psycho-educatie in groepsverband is dat deelnemers leren van elkaars mogelijkheden en beperkingen. Deelnemers ervaren dat er meer mensen zijn die dezelfde problematiek hebben en kunnen van elkaar leren over hoe met beperkingen omgegaan kan worden.
6
Voor deelname aan psycho-educatie in groepsverband is het bij sommige varianten de voorwaarde dat de persoon met autisme iemand uit zijn of haar omgeving meeneemt als pscyho-educatiepartner. Uitgangspunt is dat twee meer horen dan één.
Ontwikkeling
1980spsycho-educatie model
In de jaren '70 en '80 ontwikkelen gezondheidswerkers het pscyho-educatie model als "een systematische, doelgerichte psychosociale techniek die gebruik maakt van een collaboratieve benadering waarin behandelaren, patiënten en hun familie van elkaar leren". Het heeft als doel het vergroten van het begrip van de ziekte en nodige behandeling, het vergroten van het vermogen om te gaan met de ziekte, het erkennen van de capaciteiten van de patiënten en hun familie en hun recht om meer te weten te komen over de ziekte en het verbeteren van de samenwerking tussen patiënten, familieleden en behandelaren.2005Vermeulen
De Belgische orthopedagoog Peter Vermeulen publiceert Ik ben speciaal, een werkboek psycho-educatie voor mensen met autisme.2008Kan
De Nederlandse psychiater Cees Kan publiceert een psycho-educatiemodule voor normaal begaafde volwassen met autisme.2013Kan e.a.
De Multidisciplinaire richtlijn diagnostiek en behandeling van autismespectrumstoornissen bij volwassenen geven wel richtlijnen voor psycho-educatie, maar doen dit niet op basis van wetenschappelijke evidentie. Direct aansluitend op de diagnose dient gestart te worden met psycho-educatie voor de persoon met autisme en zo mogelijk de directe naasten. Men informeert de persoon met autisme over de oorzaken, de symptomen, het verloop en de behandeling van mensen met autisme, geeft inzicht in de de gevolgen van autisme voor de persoon zelf en mensen in de omgeving (mogelijkheden en beperkingen) en verkent mogelijkheden om met autisme om te gaan en ondersteuning te ontvangen.2014Spek & Boxhoorn
Op basis van een onderzoek onder 130 volwassenen met autisme concluderen de Nederlandse klinisch psycholoog Annelies Spek en autismecoach Marja Boxhoorn dat slechts 24% van de autistische mannen en 19% van de autistische vrouwen psycho-educatie als helpend ervaren bij het accepteren van hun autismediagnose.
Ervaringen van autisten
Ik heb er eigenlijk niets aan gehad. Het is mij nog steeds niet duidelijk wat nu precies met autisme te maken heeft en wat gewoon bij mezelf ligt.
Ik kon eigenlijk weinig met de ervaringen van de andere deelnemers, omdat zij tegen heel andere problemen aanlopen dan ik. Ik heb meer last van emotionele overgevoeligheid dan van overprikkeling of sociale beperkingen. Ik vond het luisteren naar de ervaringen van anderen dan ook erg belastend.
Psycho-educatie heeft bij mij duidelijk gemaakt wat nu in de praktijk de consequenties van autisme zijn. Het was wel een eye-opener voor mij. Ik kan redelijk veel maskeren en dacht dat ik op die vlakken geen problemen had. Mij werd duidelijk dat ik veel overcompenseer, wat me veel energie kost. Ik heb nu beter door hoe ik in elkaar zit en waarom ik op een bepaalde manier functioneer.
Ik heb veel baat gehad bij pscyho-educatie. Het heeft me in het begin erg geholpen om dingen te plaatsen, er mee om te leren gaan en het te leren accepteren.
Betekenis voor autismevriendelijk Nederland
In autismevriendelijk Nederland wordt er niet zonder meer vanuit gegaan dat psycho-educatie effectief is voor volwassenen met autisme. Het wordt alleen ingezet als eerste interventie wanneer dit ook het meest gepast is voor de cliënt. Er wordt onderzoek verricht naar de persoonlijke kosten en baten van deze behandeling voor cliënten, met name met betrekking tot de groepsvariant en de online-variant. Ook wordt onderzocht of psycho-educatie de ambitie waarmaakt om de acceptatie van de diagnose te bevorderen, zingevingsvragen te beantwoorden en het zelfbeeld te verbeteren.
Links
Autismekenniscentrum, Psycho-educatie
Leo Kannerhuis, Digitale psycho-educatie goed bruikbaar bij mensen met autisme
Ellen Lukens & William McFarlane (2004), Psychoeducation as Evidence-Based Practice: Considerations for Practice, Research, and Policy
1 Comment
Na de diagnose van ASS ontkende ik dat ik autistisch ben. Psycho educatie heeft mij laten zien dat ik veel dingen herken die behandeld zijn. Maar ik vond het te bondig en te oppervlakkig. In de praktijk heb ik er weinig aan, ik ben theoretisch ingesteld dus ben ik meer theorie nodig om verbanden in de praktijk te herkennen.
De psycho educatie heb ik individueel gevolgd.