Ontlichaming
Het autistische lichaam is bevroren in angst. De autist is 'ontlichaamd', teruggetrokken uit het lichaam, naar het hoofd.
Belang
Ontlichaming is het proces waarin chronische spierspanning de ademhaling en spontane beweeglijkheid van het lichaam sterk verminderd. Het is het mechanisme waardoor de expressie van emoties onderdrukt en de ervaring van emoties vermeden wordt.
1933
Wilhelm Reich
1944
Hans Asperger
1967
Alexander Lowen
Stellingen
1
De grondstoornis in autisme is een split tussen het hoofd en het lichaam. De autist identificeert zich met het hoofd en mist een identificatie met het lichaam als de basis waarop het leven gebouwd is.
2
De split kan ook gedefiniëerd worden als een split tussen denken en voelen. Autistisch denken is abstract in de zin dat het los staat van het gevoel. De ego overheerst de emoties en lichamelijke behoeften en maakt het lichaam tot een slaaf van het hoofd. De executieve functie is dus juist versterkt in autisme, niet verzwakt.
3
Voortgedreven door structuur, patronen en hoge eisen in plaats van lichamelijke behoeften voelt de autist zich onverbonden met zichzelf. Vooringenomen met zijn eigen gedachten is de autist moeilijk in staat om zich te verbinden met anderen.
4
De autistische split tussen lichaam en geest wordt bewerkstelligd door chronische spierspanning, waardoor de ademhaling en spontane beweeglijkheid van het lichaam sterk verminderd wordt. Door de spieren rond het middenrif aan te spannen verliest de autist het contact met zijn of haar gevoel. Zo worden gevoelens 'bevoreren' in het lichaam, totdat de verdediging daalt en de controle over emoties verloren gaat. Dan wordt de autist overspoelt door angst, woede en/of verdriet.
5
Autisten worden vaak gekenmerkt door een sterk wil en een formele manier van praten. Zij maken gebruik van hun wil en hun verstand om zich te handhaven. Door anderen wordt hun gedrag daardoor als 'doen-alsof' ervaren en wordt de 'spontaniteit' gemist.
6
De autistische split tussen hoofd en lichaam ontwikkelt zich in reactie op de ervaring van angst. Het autistische lichaam is bevroren in angst. Het bevindt zich in een chronische staat van shock, waarin bloed uit de oppervlakte van het lichaam teruggetrokken wordt naar de kern, om de kans op overleven te vergroten. De autist is 'ontlichaamd', teruggetrokken uit het lichaam, naar het hoofd.
7
De autistische split tussen hoofd en lichaam kan worden opgeheven door het spierpanser af te breken en de onderdrukte emoties te uiten. Voor blijvende verandering is het nodig dat de autist de oorspronkelijke angst, verdriet en pijn opnieuw ervaart en tot uiting brengt door zonder verdediging te huilen of te schreeuwen vanuit de diepte van zijn ziel. Het is de rol van de lichaamsgerichte therapeut om haar daarin te begeleiden en bij te staan.
Ontwikkeling
1933Karakteranalyse
De Oostenrijkse psychoanalist Wilhelm Reich publiceert zijn belangrijkste werk Charakteranalyse: Technik und Grundlagen. In 1946 werd het boek in het Engels uitgegeven als Character Analysis. Reich legt verband tussen iemands karakter, emotionele blokkades en spanning in het lichaam. Volgens Reich vormen mensen een "harnas" als verdediging tegen vroegere trauma's. Het harnas ontstaat als pantser tegen extreem negatieve emoties waar het kind niet mee om kan gaan. Het bestaat uit verschillende delen en lagen, waardoor een gat op één plek in het pantser opgevangen wordt door een ander verdedigingsmechanisme. Het lichaam en het hoofd werken zo met elkaar mee om emoties te onderdrukken.1944Autistische psychopathie
De Oostenrijkse kinderarts Hans Asperger stelt dat bij autisten de gezonde "harmonie tussen geest en lichaam" ontbreekt. De relatie met het 'hoofd' is sterk vermeerderd, maar de relatie met het 'lichaam' sterk verminderd. In zijn bespreking van de lichamelijke symptomen van autisme schrijft Asperger onder anderen over "een gespannen, bezorgde uitdrukking" en een "strak en leeg gezicht".1967De ontkenning van het lichaam
In zijn eerste boek De ontkenning van het lichaam noemt Lowen als kenmerken van de split tussen lichaam en geest (1) een oppervlakkige ademhaling, (2) een gebrek aan spontane bewegelijkheid van het lichaam en (3) een gebrek aan kracht en warmte in de perifere delen van het lichaam (bijv. handen, voeten).1972Depressie en het lichaam
In het boek Depressie en het lichaam: de biologische basis van vertrouwen en werkelijkheid stelt Lowen dat de lichamelijke basis van depressie bestaat uit de neiging om onplezierige gevoelens te onderdrukken en in het lichaam houden, in plaats van fysiek te uiten.1980De angst voor het leven
In het boek De angst voor het leven stelt Lowen dat alle persoonlijkheidsproblemen bestaan in een onbewust conflict tussen twee delen van de zelf, waarin een deel van de persoonlijkheid zich boven het ander stel en het andere deel onderdrukt. Omdat een dergelijk conflict met jezelf een conflict is dat niemand kan winnen is iedereen die zich in een dergelijk conflict begeeft gedoemd te verliezen.1984Narcisme
In het boek Narcisme: de ontkenning van de ware zelf stelt Lowen dat schizoïditeit een reactie is op een ervaring van 'terror' terwijl narcisme een reactie is op de ervaring van 'horror'. Horror is een vreselijke gebeurtenis waarvan het kind getuige is, waarbij de geest van het kind bedreigd wordt, bijvoorbeeld wanneer de ene ouder de ander mishandelt, wat het verstand van het kind te boven gaat. Terror is een aanval op of bedreiging van het lichaam van het kind zelf, bijvoorbeeld door sensorische overspoeling.
Betekenis voor autismevriendelijk Nederland
In autismevriendelijk Nederland komt het regelmatig voor dat mensen die met lichamelijke klachten bij de huisarts, fysiotherapeut of oefentherapeut komen doorverwezen worden naar een autismecentrum, omdat het verband tussen chronische spierspanning, onderdrukte emoties en het hebben van een autistisch brein wordt herkend. In de geestelijke gezondheidszorg worden autisten met psychische klachten niet alleen volgens hoofdgerichte, maar ook volgens lichaamsgerichte methodes behandeld.