Mentaliseren

Het begrijpen van het gedrag van jezelf en anderen in termen van mentale toestanden. Het verklaren van menselijke handelen door gevoelens, gedachten en intenties.

Definitie

 
Het begrijpen van het gedrag van jezelf en anderen in termen van mentale toestanden. Het verklaren van menselijke handelen door gevoelens, gedachten en intenties.

Indicatoren

  • wanneer het mentaliseren van mezelf of anderen helpt om mezelf of de ander te begrijpen

Contra-indicatoren

  • wanneer het mentaliseren van mijn eigen mentale toestanden of die van anderen een ernstige bedreiging vormt voor mijn welzijn

Effectief gedrag

Ik gebruik mijn intuïtie als basis voor mijn aannames
Ik geef aan dat bepaalde reacties ook verwacht kunnen worden en begrijpelijk zijn in bepaalde situaties en erken daarmee dat de reacties van van mezelf en anderen over het algemeen een zekere voorspelbaarheid en algemeen menselijkheid hebben. Zekere wanneer ik anderen al wat langer ken is het effectief om er van uit te gaan dat hun komende reactie zal lijken op hun vorige reactie. Ook besef ik me dat ik - op basis van het gedrag van de ander en kennis van het verleden - vaak wel enig idee heb over de intenties, gevoelens of houding van anderen ten opzichte van mij, ook al is het misschien minimaal.
Ik denk bewust na over de invloed van mentale schema's op mijn waarneming
Ik ben me bewust van de manier waarop mijn intenties, gedachten en gevoelens een verstorende effect kunnen hebben op mijn waarneming van mezelf of de ander en dat ik me niet altijd volledig bewust ben van wat ik denk, wil of voel. Met name in de context van intieme relaties kunnen veel meer gedachten en emoties worden opgeroepen dan ik me direct bewust van ben. Ik ben me bewust dat ik geen bijzondere positie heb in relatie tot mijn eigen mentale toestanden; ik besef me dat ik weliswaar beter toegang heb tot mijn geest dan anderen, maar dat ik bij het betekenisgeven aan mijn eigen gedachten en gevoelens gehinderd wordt door dezelfde beperking als de tendensen die mij in de weg kunnen zitten bij het interpreteren van anderen. Daarom reflecteer ik niet alleen op 'wat er bij de ander is', maar ook 'wat er bij mezelf is'. In het bijzonder ben ik mezelf bewust van mentale schema's die ervoor zorgen dat ik mezelf en anderen stelselmatig anders zie dan die in werkelijkheid zijn.
Ik hou aannames aan als aannames
Ik geef met woorden als 'misschien' of 'zou kunnen' aan dat ik begrijp dat het moeilijk is om zeker te zijn over de mentale toestanden van anderen, dat gevoelens verwarrend en intenties tegenstrijdig kunnen zijn. Ik benoem alternatieve mentale toestanden, met de implicatie dat ik vaak niet precies weet wat ik zelf of wat anderen vinden of voelen, dat ik het mis kan hebben wanneer ik hier aannames over maak. Ik toon gepaste twijfel over mijn eigen gezichtspunt en bereidheid om dit in twijfel te trekken. Ik ben me er bewust van dat dezelfde situatie, handeling of opmerking voor verschillende mensen een heel andere betekenis kan hebben, afhankelijk vanuit wiens perspectief je het bekijkt. Daarom hou ik mijn aannames voor wat ze zijn: aannames.
Ik neem enige afstand tot mijn gedachten en gevoelens
Ik erken dat de gevoelens die ik heb in een bepaalde situatie min of meer los kunnen staan van feitelijke situatie. Ik ben me ervan bewust dat niet alle gedachten die ik heb ook bij mij horen, in de zin dat ze gebaseerd zijn op mijn eigen ervaring en niet op de mening van andere mensen. Hetzelfde geldt voor mijn gevoelens, die niet altijd gebaseerd zijn om hetgeen geldt voor het hier en nu. Daarom neem ik enige afstand tot mijn gedachten en gevoelens, zodat ik ze kan onderzoeken en er niet door beheerst wordt. Ik denk bijvoorbeeld, 'ik heb de gedachte dat ik mezelf wil snijden' en ik vraag me af waarom ik die gedachte eigenlijk heb en of ik dat eigenlijk wel echt wil.
Ik praat met andere mensen over gevoelens en gedachten
Ik begrijp dat de ene mentale toestand tot de andere kan leiden, waardoor mijn innerlijke beleving heel complex kan worden. Ik ervaar en erken dat met andere mensen praten over mijn gedachten en gevoelens kan helpen om 'mezelf te begrijpen' en om 'me begrepen te voelen'. Daarom doe ik mijn best om anderen uit te leggen hoe ik me voel, wat ik denk en wat ik wil - in de verwachting dat het me zal helpen. Ook probeer ik te achterhalen hoe anderen over mij denken en toon ik nieuwsgierigheid en bereidheid om het perspectief van de ander aan te nemen en van de ander te leren.
Ik ben me er bewust van dat gedachten en gevoelens veranderen
Ik ben me er bewust van dat mijn gedachten en gevoelens over iets of iemand niet constant zijn, maar dat perspectieven en beleving over korte of langere tijd heen kunnen veranderen; ik stel me voor dat mijn eigen mentale toestanden in de toekomst veranderen ('ik vindt het nu wel leuk, maar kan me voorstellen dat het na een jaar wat gaat vervelen'.)
Ik praat vanuit mijzelf
Ik praat over mezelf op manier waarop mijn gedrag en gebeurtenissen in mijn leven verbonden worden met behoeften, motivaties en emoties die ik ervaar of ervaren heb. Ik uit emoties die duidelijk en begrijpelijker wijs verbonden zijn met een specifiek gebeurtenis; zo krijgen anderen niet alleen inzicht in 'wat er bij mij is', maar ook in de vraag 'hoe intense' het bij mij is en 'waarom' het zo bij mij is.
Ik bevraag mezelf en anderen naar hun binnenwereld
Ik beschouw de gedachten en behoeften van mezelf en anderen als iets waarvan het belangrijk is dat ik ze accuraat begrijp en als iets wat een effect op mij hoort te hebben. Daarom toon ik oprechte interesse in en nieuwsgierigheid naar de intenties, gedachten en gevoelens van mezelf en anderen. Ik vraag actief naar de redenen waarom de ander zegt wat die zegt of doet wat die doet en wat de ander er mee wil bereiken (Waarom doe je dat? Wat denk jij? Hoe was dat voor je?). Hetzelfde doe ik bij mezelf.
Ik pas mijn houding aan op basis van voortschrijdend inzicht
Ik ben me er van bewust dat mijn eigen houding ten opzichte van mezelf en anderen kan veranderen op basis van veranderingen in mijn gedachten, gevoelens en intenties. Zo pas ik mijn houding en gevoelens tegenover mezelf en de ander aan op basis van voortschrijdend inzicht. Ik laat mijn boosheid bijvoorbeeld voorbij gaan op het moment dat ik begrijp dat de ander het niet expres deed en laat mijn irritatie over mezelf voorbijgaan op het moment dat ik begrijp dat ik er niets aan kon doen.
Ik maak gebruik van mijn vermogen om anderen te beïnvloeden
Ik hou rekening met het effect dat wat ik doe of zeg kan hebben op de emoties of het oordeel van de ander. Ik ben me bewust van mijn vermogen om de intenties, opvattingen en gevoelens van anderen te beïnvloeden of te veranderen. Ik maak gebruik van dat vermogen en houdt rekening met het mogelijke effect ervan.
Ik besef me dat mensen kunnen doen alsof
Ik benoem tegenstellingen tussen gedrag en mentale toestanden ('ze kijkt wel vrolijk en doet wel heel stoer, maar is eigenlijk verdriet en bang'), waarmee ik erken dat mensen kunnen proberen om hun gevoelens en gedachten voor anderen te verbergen.
Ik interpreteer het gedrag van anderen als intentioneel
Ik verwijs expliciet naar gevoelens, gedachten en intenties bij het interpreteren van het gedrag van anderen ('hij schold haar uit, omdat hij schrok', 'ze vroeg hem hoe laat het was omdat ze hem wel leuk vond').

Niet-effectief gedrag

Ik ontken of negeer mijn eigen intuïties
Ik ontken of negeer mijn eigen intuïties over de inhoud van de geest van anderen. Ik hou mijzelf voor dat ik 'geen idee heb wat er in hen omgaat' en 'niks van hen begrijp'. Ik blijf de reacties van anderen als onvoorspelbaar zien, ook al heb ik de ander leren kennen en weet ik ongeveer hoe ze over mij denken. Ik blijf bijvoorbeeld verwachten dat mijn partner gaat aankondigen mij te verlaten, al blijft die al tijden bij me en heeft die in woorden en gedrag herhaaldelijk laten weten geen enkele 'intentie tot verlaten' te hebben.
Ik ontken mijn vermogen om anderen te beïnvloeden
Ik ga er ten onrechte van uit dat er niets is wat ik kan doen om de intenties van anderen te beïnvloeden. Ik veronderstel dat wat ik zeg of doe geen psychologisch effect zal hebben op de ander en reageer verbaasd wanneer de ander geraakt wordt door wat ik vertel.
Ik toon een overdreven zelfverzekerdheid in mijn gedachten over anderen
Ik toon een overdreven zelfverzekerdheid in de accuraatheid van mijn gedachten en gevoelens over anderen. Ik neem ten onrechte aan dat ik een superieur inzicht heb in de geestesgesteldheid van anderen en bijna letterlijk weet wat zij vinden, voelen of willen. Ik veronderstel dat wat ik zeg of doen een bepaalde effect op de ander heeft, ook al is hier geen enkel bewijs voor ('je denkt nu vast dat ik dom ben'). Ik schrijf anderen mentale toestanden toe die duidelijk niet overeenkomen met de feiten.
Ik neem mijn gedachten en gevoelens letterlijk
Ik neem mijn gedachten en gevoelens letterlijk, in de zin dat ik erop reageer alsof ze meer dan alleen voorbijgaande gedachten en gevoelens zijn; als ik bijvoorbeeld denk 'ik wil mezelf snijden' dan snij ik mezelf.
Ik hou mijn binnewereld voor mezelf
Ik ontken dat anderen mij accuraat kunnen invoelen en begrijpen. Daarom praat ik niet met anderen over mijn gedachten, gevoelens en behoeften. Wanneer iemand anders weergeeft wat die denkt dat ik bedoel of voel reageer ik automatisch met een ontkenning, 'nee, zo is het niet'. Vaak heb ik dan niet eens bewust nagedacht over de inhoud van wat de ander zegt. Het is gewoon mijn standaardreactie. Logischerwijs heeft het dan ook geen nut voor mij om met anderen mensen over mijn beleving te praten, want 'ze begrijpen me toch niet'.
Ik ga er vanuit dat anderen hetzelfde weten als ik
Ik veronderstel dat anderen mijn gedachten kunnen lezen en weten wat ik weet, ook al hebben ze geen toegang tot die informatie; ik ga zo op in mijzelf dat ik vergeet dat de ander niet met mij samenvalt.
Ik sluit me af van de binnenwereld van mezelf en van anderen
Ik negeer de intenties, gedachten en behoeften van mezelf en anderen. Ik doe geen moeite om ze accuraat te begrijpen. Ik maak impliciet aannames over de inhoud van de geest van anderen; ik neem gewoon automatisch aan dat het zo is als ik denk dat het is, zonder er over na te denken of er met de ander over te praten. Ik handel automatisch zonder contact met mij eigen behoeften of emoties. Ik reageer op wat de ander zegt, schrijft of doet zonder de woorden of acties van de ander werkelijk tot me door te laten dringen en een effect op mij te laten hebben. Ik dender er over heen en ben alleen bezig met wat ik zelf wil zeggen, duidelijk wil maken, etc.
Ik praat over mezelf
Ik praat wel veel over mezelf, bijvoorbeeld over wat ik allemaal te weten gekomen ben, meegemaakt heb of gepresteerd heb, maar wat ik zeg raakt niet echt aan mijn persoonlijke beleving. Het zijn als het ware uit het hoofd geleerde verhalen die ik automatisch opdreun bij het horen van een bepaalde aanwijzing en als ik ze vertel is het alsof ik over een ander praat. Er klinken geen duidelijke behoeften, motivaties of emoties in door.
Ik uit mij los van mezelf
Ik uit (heftige) emoties of (sterke) overtuigen over mezelf of anderen, waarbij het noch voor de ander noch voor mezelf duidelijk en begrijpelijk is waar deze precies 'vandaan komen'. Ze lijken 'uit de lucht komen vallen'.
Ik blijf onbuigzaam vasthouden aan mijn houding tegenover mezelf of anderen
Ik blijf onbuigzaam vasthouden aan mijn houding en gevoelens tegenover mezelf of de ander, ondanks veranderend inzicht in mijn eigen gevoelens, motieven of houding of die van de ander. Ik blijf bijvoorbeeld iemand 'lief' vinden terwijl die mij stelselmatig en met opzet schade toebrengt en zich er niet voor schaamt.
Ik verklaar gedrag uitsluitend in andere termen dan mentale toestanden
Ik verklaar gedrag uitsluitend in andere termen dan mentale toestanden, zoals uiterlijkheden ('hij deed dat omdat hij ouder is dan mij'), noodzakkelijkheid of omstandigheden ('ze steelt omdat ze arm is').
Ik weiger om na te denken over mentale toestanden
Ik weiger om na te denken over de mentale toestanden van mezelf of anderen. Ik vermijd vragen of taken die vereisen dat ik nadenk of praat over mentale toestanden, door te zeggen dat ik het niet weet of geen zin heb.

Ontwikkeling

 
De ontwikkeling van mentaliserend vermogen wordt bevorderd in verschillende vormen van psychotherapie, waaronder de Mentalisatie Bevorderende Therapie, de Schematherapie en de Emotiegerichte Relatietherapie.
 

Link

Mentaliseren
Antony Bateman & Peter Fonagy (2016), Mentalization based treatment for Personality Disorders
Mentaliseren
Fonagy, Target, Steele & Steele (1998), Reflective-Functioning Manual

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *