Stereotype: Het is onmogelijk om te zeggen wat er in autisten omgaat

De Oostenrijks-Amerikaanse kinderpsychiater Leo Kanner concludeert dat autistische kinderen emotioneel niet op de persoon van de ander reageren. Kanner ziet een gebrek aan "emotionele reactiviteit" op of "affectief contact" met andere personen als de kern van autisme.

De Oostenrijkse kinderarts Hans Asperger beschrijft autistische kinderen als "zelden ontspannen". Hun blik is meestal gespannen of "uitdrukkingsloos."

De Oostenrijks-Amerikaanse psychiater Georg Frankl beschrijft het geval van de 6-jarige Johnny, die met zijn moeder op gesprek komt. Wanneer Johnny's moeder tegen hem zegt, "Kom Johnny, we gaan naar boven", geeft hij geen enkele reactie. Frankl vraagt zich af of de jongen soms doof is. Zijn moeder lijkt het echter normaal te vinden en loopt naar de trap toe. Johnny doet hetzelfde en rent naar boven. Uit deze actie blijkt zonder twijfel dat Johnny zijn moeder begrepen heeft. Frankl vraagt zich af hoe het komt dat hij dacht dat Johnny zijn moeder niet gehoord had. Frankl had een gebaar of gezichtsexpressie verwacht, waaruit bleek dat Johny zijn moeder gehoord had en hoe hij de opmerking van zijn moeder opgevat had. Een dergelijke reactie bleef echter uit. Frankl ziet communicatie met anderen als een continuüm en noemt kinderen als Johhny, bij wie non-verbale reacties volledig uitblijven, "compleet autistisch", in onderscheid van kinderen bij wie non-verbale communicatie weliswaar moeilijk of onplezierig is, maar nog wel mogelijk.

De derde versie van het diagnostische handboek DSM beschrijft autisme als een "een pervasief gebrek aan reactiviteit op andere mensen".

In een onderzoek naar de expressie van emotie in het gezicht bij autistische, verstandelijk beperkte en neurotypische kinderen vinden Amerikaanse onderzoekers dat autistische kinderen neutraler zijn in hun expressie van emotie. Daarnaast vertonen ze meer 'gemixte expressies', combinaties van gezichtsbewegingen die op meer dan één emotie wijzen. Sommige van deze expressies vormen 'incongruente expressies', die bij geen geen enkele typische emotionele gezichtsuitdrukking passen. Zij concluderen dat anderen hierdoor moeite hebben met interpreteren van de emotionele signalen van autistische kinderen.

DSM-4 noemt als kenmerken van autistische kinderen: "beperkingen in het gebruik van meerdere non-verbale gedragingen, zoals oogcontact, gezichtsexpressie, lichaamshouding en gebaren om de sociale interactie te reguleren".

In een Amerikaanse studie naar nabootsing van de gezichtsuitdrukking op foto's (mimicry) verschillen neurotypische en autistische deelnemers in de geïnstrueerde taak ('doe na wat de persoon op de foto doet') niet in de mate waarin hun navolging congruent is (bijv. lachen wanneer de ander lacht): dit is bij beide groepen hoog (96%). Er is alleen een verschil in automatische nabootsing: autistische deelnemers vertonen significant minder congruente (36% vs. 68%) en niet-significant meer incongruente (50% vs. 29%) reacties dan neurotypische deelnemers. Een studie bij kinderen met autisme vindt dat congruente reacties toenemen naarmate de leeftijd toeneemt en dat er geen relatie bestaat tussen ernst van autisme en mate van congruentie.

Amerikaanse onderzoekers vinden een sterkere fysiologische en expressieve reacties op blije en angstige gezichten bij volwassenen met autisme. Zij concluderen dat de emotioneel expressieve reflex in autisme in tact is, in de zin dat de verbinding tussen het emotionele brein en het motorische brein op zich werkt, maar dat de reacties wel atypisch zijn in intensiteit.

In een studie naar emotionele navolging bij oudere kinderen met autisme vinden Amerikaanse onderzoekers een vertraging in de spontane navolging. Deze vertraging vindt plaats ondanks het feit dat er geen verschil is in elektromagentische activiteit in de hersenen en in vermogen om de getoonde emoties als zodanig te herkennen. Dit wijst erop dat het probleem zich voordoet in een vertraging in de automatische aansturing van de gezichtsspieren die de reactie moeten produceren.

In een onderzoek naar emotieregulatie bij volwassen met Asperger Syndroom vinden Amerikaanse onderzoekers dat volwassenen met autisme, in vergelijking met neurotypische deelnemers, meer gebruik maken van expressieve suppressie en minder van cognitieve herwaardering. Volwassenen met autisme die een hoge mate van expressie suppressie en een lage mate van cognitieve herwaardering vertonen hebben een ernstige mate van depressieve symptomen dan volwassenen met autisme die een lage mate van expressieve suppressie en een hoge mate van cognitieve herwaardering vertonen.

In een evaluatie van de gezichtuitdrukkingen van volwassenen met autisme beoordelen neurotypische vrouwen de gezichtsuitdrukkingen van autistische mannen als intenser en minder natuurlijk dan die van mannen van de controlegroep. De beoordelaars hun identificatie van de gezichtsuitdrukking van de autistische mannen is echter wel accurater. Wat betreft de vrouwen vinden de beoordelaars de gezichtsuitdrukkingen van autistische vrouwen minder intense (vlakker) dan die van de controlegroep en herkennen ze deze ook minder goed. De onderzoekers concluderen dat er geen sprake is van een vermindering, maar wel van een atypische gezichtsexpressie in autisme, die niet perse de accuraatheid van emotieherkenning beïnvloed, maar toch wel de sociale interactie kan beïnvloeden wanneer een emotie als woede intenser wordt uitgedrukt dan bedoelt.

In een studie naar de vraag of hoe goed anderen de gezichtsexpressies van mensen met autisme kunnen interpreten vinden Britse psychologen dat zowel neurotypische mensen als autistische mensen meer moeite hebben met het lezen van de gezichtuitdrukkingen van mensen met autisme, wat er op wijst dat mensen met autisme een individueel verschillende en niet zo zeer een algemene autistische manier van het uitdrukken van emoties hebben.

In een Canadese studie naar het effect van alexithymische en autistische trekken op de productie van gezichtsuitdrukkingen blijken alexithymische trekken, en niet autistische trekken, de variantie in gezichtsuitdrukking van kinderen met en zonder autisme te voorspellen.

In een studie naar de eerste indrukken die anderen zich van volwassenen met autisme vormen concludeert de Amerikaanse psycholoog Daniel Faso dat hoogfunctionerende autistische volwassenen als even betrouwbaar en intelligent worden beoordeeld als de controlegroep, maar als meer apart, minder aantrekkelijk, minder aardig en minder dominant. Dit gebeurt zowel op basis van audio-visuele informatie (video) als op basis van statische informatie (foto) of alleen visuele informatie (video zonder geluid), waaruit blijkt dat visuele informatie de belangrijkste factor is in de negatieve eerste indrukken. Op basis van een transcriptie is er namelijk geen verschil, wat er op duidt dat de inhoud van de communicatie niet substantieel verschilt in het effect op eerste indruksvorming. De eerste indrukken die men van autistische volwassenen heeft vertaald zich in een even grote bereidheid om naast hen te zitten, maar in een lagere intentie om met de betreffende persoon te praten of iets samen te doen.

In een Amerikaanse studie vertonen volwassenen met autisme en volwassenen met schizofrenie een verschillend gedragsprofiel waarbij autisten minder sociale interactie (mimicry), maar meer expressiviteit vertonen dan schizofrenen.