Gebruik maken van geestelijke gezondheidszorg
Ik maak gebruik van geestelijke gezondheidszorg en wordt behandeld door meerdere specialisten. Hoe maak ik goed gebruik van hun diensten?
Definitie
Ik informeer mijzelf over mijn rechten en plichten. Ik bepaal zelf bij welke instelling in behandeld wil worden en in welke mate ik de regie over mijn behandeling kan en wil houden. Tijdens de behandeling vraag ik mezelf regelmatig af hoe het gaat en laat ik het weten als ik niet tevreden ben. Na afloop van mijn behandeling deel ik mijn ervaringen.
Effectief gedrag
Ik informeer mijzelf over mijn rechten
Bij het gebruikmaken van zorg heb ik in de Nederlandse wetgeving vastgelegde rechten: (1) Ik heb het recht om - afhankelijk van beschikbaarheid - zelf te kiezen bij welke praktijk of instelling in behandeld wil worden en door welke behandelaar ik geholpen wil worden (vrije keuze-recht). (2) Ik heb het recht om mijn eigen afwegingen te maken over mijn behandeling, om behandeling te weigeren en om voor andere vormen van behandeling te kiezen (zelfbeschikkingsrecht). (3) Ik het het recht op duidelijke informatie over mijn behandeling (informatierecht). (4) Ik heb recht op bescherming van mijn privacy en geheimhouding van informatie over mij (privacy-recht).
Ik informeer mijzelf over mijn plichten
Als zorgvrager heb ik ook plichten. Ik heb de plicht op mijn behandelaar informatie te geven die van belang is voor mijn behandeling en mijn gezondheid. Ik heb de plicht om de medewerking te geven die mijn behandelaar nodig heeft om mij goed te kunnen behandelen, om aan mijn betalingsverplichtingen te voldoen en om mijn behandelaar met respect te behandelen. Dit betekent niet dat mijn behandelaar de behandelingsovereenkomst zomaar op kan zeggen als ik een keer niet op kom dagen, mijn huiswerk niet maak, boos wordt of niet betaal. Voordat mijn behandelaar de overeenkomst op mag zeggen moet die mij eerst waarschuwen dat de relatie beëindigd zal worden als er geen verbetering komt in mijn gedrag.
Bij lange wachttijden neem ik contact op met mijn zorgverzekeraar
Wanneer de instelling waarbij ik aangemeld ben erg lange wachttijden heeft kan ik contact op nemen met mijn zorgverzekeraar voor bemiddeling. Soms kan de wachttijd daardoor verkort worden.
Ik laat mij duidelijk informeren over mijn behandeling
Ik heb belang bij en recht op duidelijke informatie van mijn behandelaar. Daarom laat ik mij goed informeren over (1) de toestand van mijn gezondheid, (2) de vorm en inhoud van de behandeling, (3) het doel en de verwachte effecten van de behandeling, (4) de duur en frequentie van de behandeling, (4) de manieren waarop ik zelf bij kan dragen aan een goed resultaat van de behandeling, (5) de alternatieve behandelingsmogelijkheden en (6) de mogelijkheden om contact op te nemen als het niet goed met me gaat.
Ik bespreek het behandelplan voordat ik het teken
Voordat de behandeling kan starten heeft mijn behandelaar mijn toestemming nodig. Voor het verkrijgen van mijn toestemming maakt mijn behandelaar meestal gebruik van een toestemmingsverklaring of behandelplan. Er is sprake van een behandelingsovereenkomst volgens de wet op het moment dat ik het aanbod van de instelling accepteer. Praktisch gezien is dat meestal het moment waarop ik de getekende overeenkomst indien bij mijn behandelaar. Meestal vindt dit plaats bij het eerste gesprek na afloop van het diagnostisch onderzoek (teruggavegesprek). Om goed gebruik te maken van dit belangrijke moment denk ik van te voren na over vragen ik heb en neem ik eventueel iemand mee, die met me mee kan luisteren en vragen kan stellen.
Ik bepaal de mate waarin ik de regie over mijn behandeling wil houden
De geestelijke gezondheidszorg in Nederland is sterk gespecialiseerd en geformaliseerd. Het voordeel daarvan is dat ik de meest deskundige behandeling krijgt voor elk aspect van mijn probleem. Het nadeel is dat behandelaren niet altijd goed van elkaar op de hoogte zijn wat ze doen en dat er veel dingen langs mij heen gaan. Ook kijken en behandelen specialisten vaak niet verder dan hun vakgebied en spelen allerlei verzekeringstechnische belangen mee. Daarom is het belangrijk dat iemand het overzicht over mijn behandeling houdt. Soms zorgt de instelling waar ik behandeld wordt voor zo iemand (een regiebehandelaar), maar meestal beperkt die rol zich tot collega's binnen dezelfde instelling. Daardoor krijg ik tijdens de behandeling soms het gevoel dat de regie ontbreekt. Dit probleem los ik op door (1) zelf meer de regie over mijn behandeling in handen te nemen, (2) iemand uit mijn omgeving te vragen om mij te helpen of (3) mijn (regie)behandelaar te vragen om (in mijn plaats) de regie te versterken.
Ik zorg dat ik begrijp en onthou wat ik moet doen
Wanneer ik van mijn behandelaar medicijnen, oefeningen of huiswerkopdrachten voorgeschreven krijg, check ik voordat ik wegga of ik begrepen en onthouden heb wat de bedoeling is. Ik geef het aan als ik niet begrijp wat mijn behandelaar bedoelt en schrijf ik instructies op of vraag mijn behandelaar om het voor mij op te schrijven.
Ik neem mijn medicijnen in en doe mijn oefeningen en opdrachten
Ik neem mijn medicijnen in en ik doe mijn oefeningen en huiswerkopdrachten. Het geeft niet als ik het per ongeluk of door omstandigheden een keer vergeet, zolang ik het maar vaak genoeg wel doe om het gewenste effect te bereiken. Ook kan ik soms goede redenen hebben om mijn medicijnen niet in te nemen of mijn oefeningen niet te doen, bijvoorbeeld wanneer ik goede redenen heb om te denken dat het niet helpt of wanneer ik me om goede redenen zorgen maak over de effecten die het op me heeft. Wanneer ik merk dat ik mijn medicijnen of opdrachten vaak vergeet, zorg ik eraan dat ik er door anderen of door een hulpmiddel (medicijnendoosje, wekker, telefoon) aan herinnert wordt.
Ik maak het bekend als ik ontevreden ben
Ik vraag mezelf regelmatig af hoe ik het vindt gaan en wanneer ik niet tevreden ben met de behandeling, met mijn relatie met mijn behandelaar of met de manier waarop er met mij omgegaan wordt, dan geef ik dat aan. Wanneer ik er met mijn behandelaar niet uitkomen neem ik contact op met de vertrouwenspersoon of klachtenfunctionaris van de instelling.
Ik deel mijn ervaringen
Ik help andere mensen om een goede instelling te kiezen door een beoordeling te schrijven over de instelling waar ik behandeld ben, bijvoorbeeld bij de Zorgkaart Nederland. Of mijn ervaring nu positief of negatief is, ik probeer zo duidelijk mogelijk aan te geven waar ik wel en niet tevreden over was.
Niet-effectief gedrag
Ik eis een bepaalde behandeling
Tegenover mijn recht op zelfbeschikking staat de beroepsmatige vrijheid van mijn behandelaar. Mijn behandelaar is vrij om zelf te bepalen welke behandeling het beste voor mij is. Mijn zelfbeschikkingsrecht betekent dus niet dat ik kan eisen dat mijn behandelaar een bepaalde behandeling start of de behandeling op een bepaalde manier uitvoert. Ik kan bijvoorbeeld niet eisen dat ik medicijnen krijg. Mijn behandelaar hoeft niet in te gaan op mijn eis als mijn behandelaar denkt dat dit een goede behandeling in de weg staat.
Ik volg behandeling waarvan ik het nut niet inzie
Ik neem het idee dat mijn behandelaar een "persoonlijk behandelplan" voor mij heeft gemaakt serieus en begrijp niet dat dit behandelplan vaak gewoon het standaardaanbod van de instelling is en hun standaardplanning volgt wat betreft de duur en frequentie. Daarom neem ik maar gewoon aan wat me aangeboden wordt, al is het met eigenlijk niet precies duidelijk, zie ik er zelf het nut niet zo van in of ben ik het eigenlijk niet helemaal eens met het voorstel. Daardoor krijgt mijn behandelaar niet de kans om het mij uit te leggen, kunnen we er niet over praten hoe we het misschien aan kunnen passen en kan mijn behandelaar geen alternatieven voorstellen. Zo investeren we beide tijd in een behandeling zonder dat ik er echt wat aan heb.
Ik ga zonder na te denken door met de behandeling zoals het gaat
Ik laat mijn behandelaar besluiten over mijn behandeling. Als mijn behandelaar bijvoorbeeld wil dat ik medicijnen ga gebruiken, dan doe ik dat. Gedurende de behandelperiode vraag ik me verder niet af hoe ik het vindt gaan. Voel ik me veilig bij mijn behandelaar? Heb ik het gevoel dat ik en mijn klachten serieus genomen worden? Heb ik het gevoel dat de gesprekken, oefeningen of medicijnen helpen en dat ik vooruitgang maak? Ben ik tevreden met de hoeveelheid of zou ik meer of minder willen? Sta ik nog steeds achter "wat we aan het doen zijn"? Al die dingen denk ik niet over na. Ik kom er pas na een paar weken mee. Of achteraf, bij de evaluatie. Zo mis ik voor beide een kans om de relatie of de behandeling te verbeteren.
Ik kom niet opdagen
Ik ben niet echt gemotiveerd voor de behandeling, heb er eigenlijk geen energie voor, voel me niet zo prettig bij de behandelaar of vindt het moeilijk om op tijd te komen. Daarom blijf ik regelmatig weg.
Ik vergeet wat mijn behandelaar me vertelt
Ik laat mijn behandelaar maar praten wanneer die allerlei onbekende termen gebruikt of wanneer ik me gespannen of overprikkelt voel. Zo begrijp ik niet wat mijn behandelaar bedoelt en vergeet ik gemakkelijk wat er tegen me gezegd wordt.
Ik neem mijn medicijnen niet in en doe mijn huiswerk niet
Ik heb last van de bijwerkingen, heb moeite met . Daarom neem ik mijn medicijnen niet in. Ik ben niet echt gemotiveerd, weet niet precies wat de bedoeling is van de huiswerkopdrachten die ik heb meegekregen, vindt het te moeilijk om het alleen te doen of begrijp het verkeerd, dat het later pas moest. Daarom heb ik mijn huiswerk niet gemaakt.
Ik hou mijn ervaringen prive
Ik ben klaar met mijn behandeling dus voor mij is het voorbij. Ik vergeet hoe lastig ik het zelf vond om van te voren te beoordelen wat een goede instelling is en wat niet. Daarom deel ik mijn ervaringen verder niet met anderen.
Ontwikkeling
Goed gebruik van geestelijke gezondheidszorg kan bevorderd worden door jezelf te informeren over mogelijke behandelingen. Je kunt ook op internet of op de website van de instelling waarbij je aangemeld bent informatie zoeken over het behandelaanbod en je rechten en plichten als cliënt.