Directiviteit
Accepteren, empathische luisteren en je kwetsbaarheden delen helpt mensen met autisme om uitingen te vinden voor hun ervaring.
Belang
Directiviteit is het interactieve proces waarin mensen om de patiënt heen teveel gericht zijn op het opdringen van hun eigen normen, opvattingen en adviezen wanneer luisteren en accepteren meer gepast zou zijn, terwijl ze te veel gericht zijn op alleen maar 'meeleven' wanneer het delen van hun eigen vragen, twijfels en kwetsbaarheden meer gepast zou zijn. Directiviteit verhindert mensen met autisme in het uiten van hun persoonlijke ervaring.
1936
Otto Rank
1942
eerste boek
1951
empirisch onderzoek
De gezonde ontwikkeling
1
Wanneer je als baby contact maakt met je omgeving ervaar je plezierige en onplezierige gevoelens. Ook al ben je dan nog niet in staat om te zeggen 'dit vindt ik fijn' en 'dit vindt ik niet fijn', toch ervaart je al wel als plezierig wat je behoeften bevredigd en als onplezierig wat je behoeften frustreert.
2
Door sociale interacties met anderen worden de beoordelingen van anderen ook onderdeel van je ervaring. In het leren onderscheiden van wat je moet benaderen en wat je moet vermijden, van wat waar is en wat niet waar is, wat goed en wat slecht is, ga je als kleuter niet alleen meer af op je eigen ervaring, maar ook op de beoordelingen van mensen in je nabije omgeving. Je leert bijvoorbeeld om niet in je neus te peuteren, want dat is 'vies', ook al is je eigen ervaring misschien dat het plezierig is om te doen.
3
Als kind ontwikkel je je doordat je ouders (1) de gevoelens van tevredenheid en ontevredenheid die je ervaart adequaat reflecteren, (2) je als persoon die deze ervaringen heeft onvoorwaardelijk accepteren en (3) in contact blijven met hun eigen ervaring en die 'tegenover' je houden. 'Ik zie dat jij er boos van wordt wat je broertje doet. Ik vindt je nog steeds lief, maar ik vindt het niet goed dat je je broertje slaat, want je doet hem er pijn mee.'
4
In een dergelijke relatie kun je je agressieve gevoelens volledige ervaren en accepteren als onderdeel van jezelf, en tegelijkertijd ervaren dat de persoon die van je houdt het afkeurt wanneer je agressief gedrag vertoond, zonder dat dit een bedreiging vormt van je houding ten opzichte van jezelf als 'iemand die geliefd is' of 'iemand die geschikt is om lief te hebben'.
5
Het resultaat is dat er binnen je persoonlijkheid een cluster ontstaat van houdingen tegenover jezelf en anderen die gebaseerd zijn op je eigen beleving ('ik wordt er boos van als mijn broertje mijn toren stuk maakt') en een ander cluster gebaseerd op de ervaringen van anderen ('mijn broertje heeft pijn als ik hem sla', 'mijn mamma vindt het niet goed als ik mijn broertje sla'). Op basis hiervan zul je je agressie soms uiten en soms onderdrukken, afhankelijk van het cluster dat op bepaald moment prevaleert.
6
Op basis van een dergelijke gezonde ontwikkeling zul je als volwassene nieuwe informatie (1) negeren, omdat het niet relevant of niet consistent is met de opvattingen je hebt over je zelf en anderen, (2) oppervlakkig aandacht geven, omdat het wel relevant en consistent is of (3) bewust verwerken, omdat het wel relevant is, maar niet consistent met je houdingen ten opzichte van jezelf en anderen, waardoor je je zelf- en anderbeeld moet aanpassen. Zo behoudt je een positief-realistisch beeld van jezelf en anderen, dat stabiel is, maar ook open staat voor verandering.
Autisme als ervaring op zoek naar een symbool
1
Als kind met autisme komen veel van je ervaringen niet overeen met die van andere mensen. Andere kinderen vinden het leuk om hard te zingen voor iemand die jarig is, maar voor jou is het onplezierig. Wanneer je ondanks deze ervaring toch de opvattingen van anderen ('hard zingen is leuk') overneemt, ontstaat binnen je persoonlijkheid een verdraaiing (distortion) van je eigen beleving waar je jezelf op den duur niet eens meer bewust van bent.
2
Wanneer veel van wat je voelt in je lichaam niet adequaat door je sociale omgeving verwoord wordt of wanneer dat er niet mag zijn ('je moet je niet zo aanstellen') zul je je onbewust blijven van je eigen behoeften. Het beeld dat je geest van jezelf heeft is dan geen goede symbolisatie of representatie van de ervaring van je lichaam.
3
Als kind met autisme kun je een beeld van jezelf hebben als 'normaal' persoon, terwijl veel van je ervaringen daar niet mee overeenkomen. Dergelijke ervaringen vormen een bedreiging voor je zelfbeeld en hoe meer van dergelijke ervaringen er zijn, hoe groter de noodzaak om voortdurend je natuurlijke zelf te onderdrukken.
4
Wanneer bedreiging en onderdrukking elkaar steeds opvolgen wordt je aandacht steeds verder verwijderd van de oorspronkelijke bedreiging en ben je je zelf op den duur niet meer bewust van het feit dat er onderdrukking plaatsvindt.
5
Je lichaam vergeet je behoeften echter niet. Daardoor kan de innerlijk druk zo hoog worden dat je lichaam uit zichzelf het gedrag gaat vertonen dat nodig is om in je behoefte te voorzien - of het bewuste en beheersende deel van jezelf het daar nu mee eens is of niet.
6
Wanneer je probeert om je ervaring aan anderen duidelijk te maken, maar de ander begrijpt je verkeerd of gaat door op dingen die niet in de lijn liggen van wat je eigenlijk probeert te zeggen, wordt je behoefte om jezelf te begrijpen en door anderen begrepen te worden niet vervuld. Ook wanneer anderen je bekritiseren of alleen maar reageren door te vertellen hoe zij denken dat het moet voel je je bedreigd in je beeld van jezelf en gaan al je sociale leerkanalen dicht.
7
De meeste mensen staan maar weinig open voor hun eigen ervaring en zijn maar weinig bereid om die met je te delen wanneer dat van belang is. Ze doen het voorkomen alsof hun leven perfect is, waardoor je je alleen voelt staan en afstand ervaart wanneer jouw leven een puinhoop is. Ook zeggen ze vaak niet wat ze echt aan jou ervaren, maar houden het voor zich of laten het indirect merken. Op die manier kun je nooit leren wat voor effect hetgeen je doet of zegt heeft op anderen.
Herstel van directiviteit
1
Herstel van directiviteit is het proces waarin je je bewust wordt van houdingen die niet bij je horen (niet gebaseerd zijn op je eigen ervaring), maar je van buitenaf opgedrongen zijn en van aspecten van jezelf die wel bij je horen, maar die door je omgeving of door jezelf afgewezen is.
2
Net als voor gezonde ontwikkeling is de beste context voor herstel een sociale relatie waarin je er zeker van kunt zijn dat elk aspect van jezelf dat je aan de ander laat zien geaccepteerd zal worden, waardoor je al je ervaringen vrije toe kunt laten tot je bewustzijn - inclusief ervaringen die je eerder steeds buiten je bewustzijn hebt gehouden.
3
Naast acceptatie vraagt herstel er ook om dat de ander zijn eigen denkkader even aan de kant zet en zijn best doet om jouw ervaringswereld binnen te gaan en je ervaring te begrijpen zoals jij die begrijpt. Zo kan de ander begrip ontwikkelen van hoe autisme er voor jou uitziet in plaats van voor 'mensen met autisme' in het algemeen.
4
Tenslotte is het voor herstel belangrijk dat de ander ook open is over diens eigen ervaring en bereid is om die met je te delen wanneer dat van belang is. Je kunt het beste leren om 'jezelf te zijn' in de aanwezigheid van iemand die dat ook is, en daarmee impliciet zegt 'het is okay om te zijn wie je bent'.
Ontwikkeling
1924Rogers
De Amerikaanse theologiestudent Carl Rogers vormt samen met een groep andere studenten een groepje die samen nadenkt over hun eigen ideeën. Rogers was afkomstig uit een streng religieuze gezin en had het gevoel dat het op de universiteit niet anders was dan thuis. "We hadden het gevoel dat ideeën ons met de paplepel ingegoten werden terwijl wij graag onze eigen vragen en twijfels wouden verkennen." Als gevolg van deze zelfexploratie verlaat Rogers de theologische universiteit en gaat hij aan de overkant van de straat psychologie studeren.1936Rank
Rogers werkt als therapeut bij een stichting gericht op het voorkomen van kindermishandeling. Naast zijn wetenschappelijk opleiding in experimenteel onderzoek krijgt hij ook onderwijs in de psycho-analytische therapie van Freud. De maatschappelijk werkers waar hij mee samenwerkt vertellen hem echter over de Oostenrijkse therapeut Otto Rank, auteur van het boek Will Therapy: An Analysis of the Therapeutic Process in Terms of Relationship, wiens therapie gericht op de "relatie" in plaats van "interpretatie" en op het "hier-en-nu" in plaats van de "kindertijd".1939Rogers
Rogers schrijft zijn eerste boek, The Clinical Treatment of the Problem Child, op basis van zijn ervaring in het behandelen van 'probleemkinderen'. Rogers geloofde niet zo in de autoritaire, directieve manier van omgaan met dergelijke kinderen en gaf de voorkeur aan een meer participatieve benadering.1942Rogers
Rogers schrijft zijn tweede boek Counseling and Psychotherapy: Newer Concepts in Practice. Hierin beschrijft hij hoe de benadering die hem zelf als student had geholpen om met zijn eigen vragen en twijfels om te gaan ook helpend kan zijn voor anderen: door het opbouwen van een relatie met een begripvol en accepterend persoon kan iemand zijn problemen oplossen en zijn leven opnieuw richting geven.1951-1954Rogers
Rogers doet onderzoek naar de effectiviteit van psychotherapie en rapporteert de resultaten en zijn theorieën over de ontwikkeling en verandering van de persoonlijkheid in zijn derde en vierde boek, Client-Centered Therapy: Its Current Practice, Implications and Theory (1951) en Psychotherapy and Personality Change (1954).
Betekenis voor autismevriendelijk Nederland
In autismevriendelijk Nederland wordt gebruik gemaakt van empathische, accepterende benaderingen van mensen met autisme, waarmee zij worden ondersteund in het (al dan niet in woorden) symboliseren van hun eigen ervaring. Dit gebeurd echter zonder door te schieten naar een benadering waarin vervolgens geen ruimte meer is voor een confronterende, directieve benadering. Daarnaast wordt niet alleen uitkomstenonderzoek verricht naar de effectiviteit van behandelingen voor mensen met autisme, maar ook procesonderzoek naar de mechanismen van verandering.