Centrale Sensitiviteit Syndromen

Verzameling van syndromen waarbij het centrale zenuwstelsel overgevoelig is geworden en de mentale belastbaarheid afneemt

Belang

Centrale sensitisatie betreft een verzameling van processen waardoor de zenuwcellen in de hersenen en het ruggenmerg overgevoelig worden voor verschillende prikkels (zoals licht, geluid, druk, kou en hitte) en de mentale belastbaarheid afneemt. Het is aangetoond dat er sprake is van centrale sensitisatie in verschillende syndromen, waaronder het chronische vermoeidheidssyndroom, prikkelbare darmsyndroom, fibromyalgia syndroom en migraine. Centrale sensitiviteit syndromen komen vaker voor bij vrouwen dan mannen en vaker bij autistische volwassenen dan neurotypische volwassenen.

Waar gaat het over?

Subjectieve lichamelijke klachten: ervaren lichamelijk ongemak, waarbij geen organische oorzaak (bijv. letsel, infectie, gezwel) gevonden kan worden, de klachten niet in verhouding staan tot de organische oorzaak of de klachten aanhouden ondanks organisch herstel; bijvoorbeeld pijnklachten, vermoeidheidsklachten of spanningsklachten
Functionele syndromen: verzameling van stoornissen gekenmerkt door subjectieve lichamelijke klachten
Chronificatie: proces van verergering van subjectieve lichamelijke klachten, waardoor klachten die eerst nog af en toe ervaren werden (episodische klachten), vrijwel de hele tijd en op een hinderlijke manier ervaren worden (chronische klachten)
Centrale zenuwstelsel: het deel van het zenuwstelsel dat bestaat uit de hersenen en het ruggenmerg
Perifere zenuwstelsel: het deel van het zenuwstelsel dat de hersenen en het ruggenmerg verbind met de zintuigen en organen, zoals de huid en het hart
Centrale sensitisatie: chronificatieproces waarbij langdurige veranderingen in de functionele eigenschappen van neuronen in het centrale zenuwstelsel plaatsvinden, waardoor de drempel voor activatie verlaagd wordt en neuronen geactiveerd kunnen worden bij prikkels van een lage intensiteit of zelfs in de afwezigheid van prikkels vanuit het perifere zenuwstelsel
Centrale sensitiviteit syndromen (CSS): verzameling van stoornissen waarvan is aangetoond of waarvan verondersteld wordt dat centrale sensitisatie het onderliggende mechanisme is
Sensorische cluster: overgevoeligheid voor licht (photofobia), geluid (phonofobia), geur (osmophobia) of druk op de huid (cutaneuze allodynia), zoals bij aanhoudende hoofdpijnaanvallen (chronische migraine); het aanhoudend horen van geluid in de afwezigheid van externe geluidsprikkels (chronische tinnitus)
Gastrointestinale cluster: aanhoudende buikpijn, diarree, opgeblazen gevoel, rommelende darmen, winderigheid en verstopping van de darmen (prikkelbare darmsyndroom); periodes van misselijkheid en overgeven (cyclisch overgeven syndroom)
Musculoskeleton cluster: aanhoudende stijve of pijnlijke kaakspieren (temporomandibulaire syndroom); aanhoudende pijn in de rug (chronische lage rugpijn); aanhoudende pijn over heel het lichaam, in de afwezigheid van een organische oorzaak die deze pijn kan verklaren (fibromyalgia syndroom)
Cardiopulmonaire cluster: periodieke aanvallen van pijn of druk op de borst, hartkloppingen, kortademigheid, in de afwezigheid van een directe bedreiging (panieksyndroom) of dispropportioneel ten opzichte van de provocatie (periodieke explosieve stoornis)
Genito-urinaire cluster: aanhoudende pijn in de bekken (chronische bekkenpijnsydroom), aanhoudende pijn in de blaas en vaak moeten plassen (chronische blaasyndroom)
Slaap cluster: beweging tijdens de slaap (rusteloze benensyndroom); luid snurken en onuitgerust wakker worden (slaapapneu syndroom); aanhoudende moeite met inslapen, vaak en te vroeg wakker worden en niet meer verder kunnen slapen (chronische insomnia)
Mentale cluster: aanhoudende vermoeidheid in de afwezigheid van inspanning en de aanwezigheid van rust (chronische vermoeidheidssyndroom); moeite met concentreren, problemen met het korte-termijn geheugen, moeite met verschuiven van de aandacht en moeite met het vinden van de juiste woorden (cognitieve disfuncties)
Atopische cluster: voedingsintoleranties, allergieën, verstopte neus, loopneus (chronische rhinorrhoea), tranende ogen (lacrimentatie), niezen, hoesten, jeuk, huiduitslag (eczeem)

Hoe vaak komt het voor?

Percentage autistische mannen met centrale sensitiviteit syndromen

11%

Functionele stoornissen

14%

Centrale zenuwstelsel stoornissen

Migraine

Prikkelbare darm

Percentage autistische vrouwen met centrale sensitiviteit syndromen

20%

Functionele stoornissen

25%

Centrale zenuwstelsel stoornissen

Migraine

Prikkelbare darm

Ervaringen van autistische volwassenen

Ik heb voortdurend een soort sissend geluid in mijn oor. Meestal schenk ik er geen aandacht aan en merk ik het niet echt op, maar het kan irritant zijn wanneer het stil is en ik probeer te slapen.

Ik wordt regelmatig geplaagd door migraine. Ik voel dan een enorme druk achter beide ogen en kan me niet goed meer concentreren. Het gaat meestal pas over nadat ik geslapen heb.

Mijn chronische pijn hangt sterk samen met angst. Medicatie tegen angst helpt me, omdat het mijn spieren ontspant en de pijn vooral van de spierspanning komt.

Ik krijg migraine van fel licht, luid geluid, stress, gebrek aan eten, gebrek aan water of gebrek aan slaap. Daarnaast heb ik ook last van misselijkheid, die voorbij gaat wanneer ik een paar keer heb overgegeven.

Ik heb af en toe last van een ringend geluid in mijn oor. Sommige dagen heb ik het heel erg en andere dagen helemaal niet. Het lijkt samen te hangen met stress. Wanneer ik 's nachts niet goed slaap is het de volgende dag erger.

Ik had als kind erg last van een prikkelbare darm. Zweten, kramp, verstopping. Het werd minder toen ik volwassen werd, net als mijn migraine, maar ik heb nog steeds periodes dat ik er last van heb, meestal als ik hoog in mijn stress zit.

Test jezelf online

Betekenis voor autismevriendelijk Nederland

In autismevriendelijk Nederland wordt het centrale sensitisatie concept toegepast in de psycho-educatie voor volwassenen met autisme, zoals dit ook toegepast wordt in de psycho-educatie van chronische pijnpatiënten. Hierdoor kan een breed scala aan symptomen bij volwassenen met autisme verhelderd worden, zoals maag-darmklachten, allergieën, paniek- en woedeaanvallen, stressgevoeligheid, sensorische overgevoeligheid, beperkte belastbaarheid, slaapproblemen en cognitieve disfuncties.