Autistisch welzijn

Functioneel zijn gaat over de werking of beperking van diverse functies, zoals fysiek functioneren (in staat zijn om te bewegen), sociaal functioneren (relaties aan kunnen gaan en onderhouden, zich kunnen handhaven binnen een groep), cognitief functioneren (zich kunnen concentreren, flexibel kunnen denken). Functioneel zijn is een problematisch concept, omdat vermogen niet onafhankelijk van de tijd en situatie is. Iemand kan goede en slechte periodes hebben en bepaalde factoren in de omgeving kunnen de werking van functies bevorderen of hinderen.

Zelfstandig zijn is een objectief concept, dat kijkt naar de feitelijke situatie. Zelfstandig zijn is leven zonder bijzondere steun. Op jezelf wonen. Je eigen inkomen verdienen. Je eigen zaken regelen. Net als andere volwassenen. Het is het tegenovergestelde van in een instituut verblijven, bij je ouders wonen, werkloos zijn en een bewindvoerder nodig hebben. Zelfstandig zijn is een problematisch concept, omdat het alleen iets zegt over de mate waarin een autist een belasting vormt voor zijn omgeving en voor de samenleving als kostendrager. Het zegt volgens Peter Vermeulen niets over het subjectief ervaren welzijn. Wat als een autist eigen werk heeft, maar er niets aan vindt en gepest wordt door collega's, en op zichzelf woont, maar zijn appartement is een zootje en hij doet de hele dag videospelletjes?

Welbevinden is een subjectief concept, dat kijkt naar de persoonlijke ervaring van de autist. Welbevinden gaat over de ervaring (bevinding) van plezierige vs. onplezierige gedachten (levenslustigheid tegenover suïcidaliteit, trots tegenover schaamte, tevredenheid tegenover ontevredenheid, dankbaarheid tegenover ondankbaarheid) en plezierige vs. onplezierige emoties (genot tegenover pijn, rust tegenover angst, blijdschap tegenover verdriet en boosheid). Onplezierige gedachten en emoties zijn niet perse negatief, maar wel wanneer deze secundair in plaats van primair, overheersend in plaats van gebalanceerd, en structureel in plaats van voorbijgaand zijn.

Weldoen is een actief concept, dat kijkt naar concreet gedrag. Bij weldoen denken we me meestal aan liefdadigheid, maar strict genomen gaat weldoen over gedrag dat het ervaren van welzijn mogelijk maakt - of dat nu het welzijn van een ander is of het eigen welzijn. Weldoen is een problematisch concept, omdat het gedrag dat voor de één of in de ene context welzijn bevorderd dat niet perse ook voor de ander doet.

Welverzorgd zijn is een meervoudig construct dat kijkt naar de aanwezigheid van factoren die het ervaren van welzijn mogelijk maken, zoals fysieke welbevinden (voldoende beweging, gezond eten en voldoende slaap krijgen, in een gezonde omgeving verblijven), sociaal welbevinden (sociale steun krijgen, opgenomen zijn in een breder verband) en materieel welbevinden (voldoende inkomen hebben, woonruimte hebben). Welzijn als welverzorgd zijn is een normatief concept, omdat het een bepaalde norm impliceert over wat een kwetsbaar persoon hoort te krijgen aan verzorging of steun om ook deel te hebben aan "het goede leven". Het is passief concept, omdat het kijkt naar behoeften of rechten, niet naar gedrag.

Welverbonden zijn is een transpersoonlijk concept, dat welzijn niet los ziet van relaties en verantwoordelijkheden. Het is een tegenhanger van welzijn als zelfstandig zijn, omdat het de mens ziet als wederzijds afhankelijk. Welverbonden zijn gaat over de relatie van het individu met de omgeving, zoals innerlijke harmonie (relaties tussen innerlijke ouder, kind en volwassene), interpersoonlijke harmonie (relaties met ouders, kinderen, vrienden, collega's, buren, andere autisten, andere mensen die anders zijn, mensen die je het leven moeilijk maken), ecologische harmonie (relatie met dieren, planten, grondstoffen en het gebruik daarvan), spirituele harmonie (relatie met de godheid, de geestenwereld, het universum).