Autisme als uitdaging in het begrijpen van elkaar

Mensen met autisme hebben een andere belichaming, waardoor een handeling of situatie een andere betekenis voor hen kan hebben dan voor niet-autisten.

Belang

 
De theorie van autismevriendelijkheid als deelnemend zin-geven biedt een raamwerk voor het omgaan met de andersheid van mensen met autisme dat gebaseerd is op het begrijpen van hun gedrag vanuit hun lichaamsgebaseerde beperkingen en behoeften. Centraal staat de vraag wat voor zin iets voor de persoon zelf heeft, gezien zijn of haar menselijke beperkingen en behoeften.
 

Autismepaspoort

 
Naam theorie Deelnemend Zin-geven
Auteur Hanne de Jaegher
Beroep Filosoof
Instelling Euskal Herriko Unibertsitatea (EHU), San Sebastián
Nationaliteit Spanje
Medestanders Sensorische Filtering, Systeemtheorie
Tegenstanders Geestesblindheid, Centrale Coherentie, Executief Functioneren
 

Stellingen

1
De drie bekende cognitieve theorieën van autisme (geestesblindheid, centrale coherentie en executief functioneren) zijn gebaseerd op de vraag wat er mis is met mensen met autisme. De vraag die niet gesteld wordt is: Wat is er anders aan mensen met autisme? En wat is het effect daarvan op de manier waarop zij de wereld, anderen en zichzelf begrijpen en er mee om gaan?
2
Deelnemend zin-geven is een theoretische en praktisch raamwerk dat de sociale, cognitieve en senso-motorische aspecten van autisme bij elkaar brengt in een samenhangend model dat mensen kan helpen om te begrijpen waarom autisten waarnemen, bewegen en emoties uiten op de manier dat zij dat doen.
3
Mensen hebben bepaalde dingen nodig om voor zichzelf te zorgen. Wat ze nodig hebben is mede-afhankelijk van hun lichaam. Een ander lichaam leidt tot andere behoeften en andere behoeften leiden tot ander gedrag. De vraag is steeds: Wat voor zin heeft iets voor een deelnemer aan een bepaald situatie? Wat vindt deze persoon op dit moment belangrijk? Hoe houdt zijn of haar gedrag verband met de beperkingen en behoeften van zijn of haar lichaam? Hoe probeert deze deelnemer zichzelf, of zijn of haar interactie met de ander, in stand te houden?
4
Autisten geven een andere 'zin' of betekenis aan zichzelf, anderen en de wereld om hen heen dan niet-autisten, omdat ze anders ingebed zijn in hun lichaam en zich anders verhouden tot hun omgeving. Hoewel het gedrag van autisten misschien vreemd lijkt voor niet-autisten is de andere manier waarop zij omgaan met prikkels, zich bewegen en hun emoties uiten 'zinnig' of plezierig voor henzelf.
5
Mensen stemmen zich voortdurend op elkaar af. Ze coördineren niet alleen hun bewegingen met elkaar, om niet tegen elkaar op te botsen, maar ook hun zin-gevingen, om elkaar niet verkeerd te begrijpen. Die coördinatie is uitdagend, omdat mensen niet alleen verschillen in hun individuele zin-gevingen, maar ook in de manier waarop ze hun zin-gevingen coördineren met anderen.
6
Wanneer autisme in het spel is kan de uitdaging om op een effectieve manier deel te nemen aan elkaars zingeving niet teruggebracht worden tot een neurologisch probleem in de hersenen van de autist. Zowel autistische als neurotypische zin-geving heeft een waarde in zichzelf. Beide werelden kunnen bijelkaar gebracht worden door de verschillen en overeenkomsten in autistische en neurotypische belichaming en zin-geving te begrijpen en door bruggen te bouwen op basis van dit begrip.

Deelnemend zin-geven

 
 

Ontwikkeling

  • 1985 - 1994cognitieve theorieën van autisme

    De Britse cognitieve psychologen Simon Baron-Cohen, Uta Frith en James Russell ontwikkelen drie cognitieve theorieën over autisme (Geestesblindheid, Centrale Coherentie en Executief Functioneren). De Jaegher heeft als kritiek op deze theorieën dat ze 'ontlichaamd' zijn: ze besteden nauwelijks aandacht aan sterk lichaamsgebaseerde processen van sensoriek, motoriek en emotiek.
  • 1991cognitie als zin-geving

    In het boek The Embodied Mind introduceren de auteurs het concept 'enaction' om nadruk te leggen op cognitie als een zin-gevend proces. Cognitie is niet informatie opnemen uit de wereld om je heen (perceptie), waar je dan later nog wel een keer betekenis aan geeft (interpretatie). Cognitie is zin-geving.

  • 2007interactieve zin-geving

    In het artikel Participatory Sense-Making: An Enactive Approach to Social Cognition breiden Hanne De Jaegher and Ezequiel Di Paolo het concept 'enaction' uit naar het domein van de sociale cognitie. In het sociale domein wordt zin-geving een kwestie van interactieve zin-geving wanneer niet alleen fysiek of sociale activiteiten op elkaar afgestemd worden, maar ook zin-gevende activiteiten. Individuele processen van zin-geving beïnvloeden elkaar, waardoor een nieuwe betekenis kan ontstaan, die niet beschikbaar was geweest zonder de interactie met elkaar.
  • 2013zin-geven en autism

    De Jaegher introduceert de 'deelnemend zin-geven' theorie van autismevriendelijkheid in het artikel Sensemaking and embodiment in autism. Mensen met autisme hebben een lichaam dat op een andere manier functioneert dan mensen zonder autisme. Deze verschillen leiden tot andere behoeften, ander gedrag en andere zin-geving. Autisten geven een andere zin aan de wereld dan niet-autisten, waardoor ze meer moeite hebben om een met niet-autisten gedeelde zin-geving te bereiken.
  • 2016zin-geven en interactie-onderzoek

    In een artikel over embodied social interaction research past De Jaegher met een aantal collega's de benadering van deelnemend zingeven toe door middel van PRISMA, een concrete methode voor het onderzoeken van de ervaring van sociale interactie. Even als een prisma laat zien hoe het licht opgebouwd is uit de kleuren van het spectrum, zo laat deze methode zien hoe sociale interactie uiteenvalt in verschillende 'zinnen' of betekenissen, die elk apart belicht kunnen worden.
  • 2016deelnemend zin-geven en systeemtherapie

    In een artikel over deelnemend zin-geven en systeemtherapie ligt De Jaegher de relevantie van haar theorie voor de systeemtherapie toe. In de systeemtherapie is het welbekend dat sociale context en sociale interacties een belangrijke rol spelen bij het ontstaan en in stand houden van psychische problemen, maar het specifieke idee dat zowel deelnemers aan interacties als interacties zelf systemen zijn die proberen zichzelf te handhaven, maar kwetsbaar zijn voor instorting, is minder bekend.

Auteur

Hanne De Jaegher (1978) is een Belgische filosoof op het gebied van psychologie en cognitieve wetenschap. Als onderzoeker bij de universiteit van Baskenland doet ze interdisciplinair onderzoek naar zin-geving, belichaming, sociale interactie en sociale afstemming in autisme.

Zowel de vader als de moeder van De Jaegher zijn belangrijk (geweest) in haar denken over autisme. Haar moeder werkte als begeleider van kinderen met autisme, haar vader als psycholoog met kinderen en volwassenen met autisme. "Als kind gingen gesprekken 's avonds aan de eettafel al over de verschillende manieren van denken van mensen met autisme."

Zelf houdt De Jaegher ook van belichaming en interactie. Ze mag graag dansen, zwemmen en op de fiets de omgeving verkennen. Het liefst doet ze dat samen met iemand anders.

Betekenis voor autismevriendelijk Nederland

 
In autismevriendelijk Nederland vormen de moeiten die mensen met autisme ervaren in het afstemmen van hun 'zin' met andere mensen geen reden om hen uit te sluiten, maar juist een reden om hen in te sluiten. Door mee te doen met het sociale leven verbeterd de afstemming tussen mensen met autisme en hun omgeving zich steeds meer, niet alleen omdat de vaardigheden van autisten verruimd zijn, maar ook omdat het wereldbeeld van niet-autisten verbreed is.
 

Links

Autisme als uitdaging in het begrijpen van elkaar
Hanne De Jaegher, Website

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *