Herstelbenadering

De Amerikaanse alcoholisten Bill Wilson en Bob Smith ontwikkelen een eenvoudig programma om alcoholisten te helpen om te herstellen van hun verslaving. In hun zoektocht naar herstel waren beide lid geworden van de Oxford Groep, een christelijke beweging gericht op geestelijke verandering. Wilson publiceert later (1939) Alcoholics Anonymous als een manier om het AA programma van herstel voor alcoholisten te verspreiden. Een belangrijk onderdeel van het boek bestaat uit de Twaalf Stappen. Deze zijn niet gebaseerd op een wetenschappelijke theorie of klinisch onderzoek, maar op basis van wat tegenwoordig 'ervaringsdeskundigheid' heet.

De Amerikaanse klinisch psycholoog onderzoekt de effectiviteit van psychotherapie en rapporteert zijn resultaten in Client-Centered Therapy: Its Current Practice, Implications and Theory. Hierin beschrijft hij niet alleen een theorie over psychotherapie, maar ook een theorie over de gezonde ontwikkeling, een theorie over de verstoorde ontwikkeling en een theorie over verandering of herstel.

In het artikel The Prediction of Outcome in Schizophrenia stellen de Amerikaanse psychiaters John Strauss en William Carpenter dat de verschillende aspecten van uitkomstevaluatie "lijken te werken als een open systeem": ze zijn allemaal met elkaar en met de psychische stoornis verbonden, maar die wordt ook beïnvloed door andere factoren. Dit wijst erop dat herstel een complex fenomeen is en dat het vermogen van een diagnose om een bepaalde uitkomst te voorspellen vaak overdreven wordt. De beste voorspeller van het functioneren bij opvolging blijkt het niveau van functioneren op hetzelfde gebied vóór de aanvang van de stoornis.

In het artikel Expectations and the Recovery Process stelt Marcia Lovejoy, die de diagnose chronische schizofrenie kreeg, dat verwachting van een slechte levensuitkomst een negatief effect heeft op de eigenwaarde en de hoop van de patiënt en werkt als een zichzelf vervullende profetie.

In een levensloopstudie naar 118 patiënten met schizofrenie blijkt dat ten minste een derde van de steekproef sterke verbetering of herstel heeft bereikt, in tegenstelling tot beweringen in het diagnostisch handboek DSM-3, dat een slechte uitkomst voor schizofrene patiënten voorspelt. Het beeld is divers. Sommige werkten, maar verder sociaal geïsoleerd. Andere hadden uitgebreide sociale netwerken, maar geen werk.

In het artikel Recovery: The lived experience of rehabilitation maakt de Amerikaanse klinisch psycholoog en voormalig psychiatrisch patiënt Patricia Deegan onderscheid tussen rehabilitatie en herstel. "Rehabilitatie" verwijst naar diensten en technologieën die mensen met een beperking kunnen helpen om zich aan te passen aan hun beperking, terwijl "herstel" verwijst naar de beleefde ervaring van mensen met een beperking wanneer zij hun beperking aanvaarden en tegenslag overwinnen. Herstel is een reis van het hart, "de neiging, de worsteling, en de opstanding" tot een nieuw leven.

In het artikel Recovery from mental illness: The guiding vision of the mental health service system in the 1990’s roept William Anthony, uitvoerend directeur van The Center for Psychiatric Rehabilitation aan de Boston University, de jaren '90 uit tot het decennium van "herstel" als de visie die richtinggevend zal zijn voor de geestelijke gezondheidszorg. Volgens Anthony werd dit concept geïntroduceerd door psychiatrische patiënten zelf, die in hun persoonlijke verhalen niet vertellen over behandeling of rehabilitatie, maar over herstel. "Herstel is wat mensen met beperkingen doen. Behandeling is wat hulpverleners doen om herstel te bevorderen." Het concept herstel verbindt verschillende factoren en uitkomsten in een eenvoudige, maar krachtige visie waarin het gaat om een complex, tijdrovend proces dat veel meer omhelst dan alleen vermindering van ziekteverschijnselen. "De herstelvisie spreekt van het tot nu toe ongenoemde en misschien ketterse geloof dat elke persoon met een ernstige psychische ziekte verder kan groeien dan zijn of haar beperkingen."

In het artikel Exploring recovery from the perspective of people with psychiatric disabilities beschrijven Amerikaanse onderzoekers persoonlijk herstel als een proces van (1) overwinnen van "vast zitten", (2) ontdekken van eigen kracht, (3) herdefiniëren van eigen identiteit, (4) terugkeren naar gewone leven en (5) verbeteren van kwaliteit van leven.

Australische en Ierse onderzoekers maken onderscheid tussen vier aspecten van herstel: klinisch herstel (symptoomvermindering), persoonlijk herstel (verandering van identiteit, hervinden van hoop), sociaal herstel (participatie) en functioneel herstel (ontwikkeling van nooit ontwikkelde of herwinning van verloren functies, zoals spraak, hechting, zelfzorg of financieel beheer). Dit onderscheid is belangrijk, omdat er binnen de patiëntenbeweging de neiging bestaat om herstel te vereenzelvigen met persoonlijk herstel.

In het kader van haar onderzoek naar de rol van de ervaringsdeskundigheid van mentoren of hulpverleners in de kwaliteit van de relaties met jongeren met delinquent gedrag houdt forensisch orthopedagoog en onderzoeker Margriet Lenkens een aantal interviews met ervaringsdeskundigen in de ggz en het forensische werkveld. Als onderscheidend kenmerk van de ervaringsdeskundige noemen zij onder andere het leven met pijn. Ervaringsdeskundigen kunnen herstel ondersteunen door hun vermogen om te begrijpen wat het met je doet om te worstelen met iets wat ontwrichtend werkt en niet over gaat en het vermogen om de bijbehorende machteloosheid te verdragen. Hulpverleners hebben vaak geen persoonlijke ervaring van waaruit ze iets kunnen zeggen over de vraag, 'Wat is dat nu, leven met pijn? Hoe beïnvloedt dat je gedrag, motivatie en verwachtingen?' Daardoor kunnen hulpverleners ook angstig worden bij de confrontatie met lijden, als iets wat ze niet kennen, niet goed begrijpen en niet op kunnen lossen. Die angst is voor mensen in herstel niet helpend, want het gesprek en de behandeling gaat dan op een gegeven moment over de gemoedstoestand van de hulpverlener, die bang is dat het mis gaat, en niet meer over de patiënt.