Atypische nonverbale communicatie

De non-verbale communicatie van autistische volwassenen is niet zo zeer afwezig als wel atypisch.

Belang

Eén van de diagnostische criteria voor autisme betreft beperkingen in non-verbale communicatie, zoals atypische productie van handbewegingen (gebaren), oogbewegingen (oogcontact), gezichtsuitdrukkingen (emoties) en mondelinge uitspraken (spraak). Naarmate volwassenen met autisme minder last hebben van bijkomende problemen, zoals verstandelijke beperkingen, taalstoornissen of sociale angststoornissen, worden dergelijke afwijkingen subtieler. Toch hebben ze ook voor hen een negatief effect op het oordeel van andere mensen, die hen vaker als "vreemd", "moeilijk te volgen", "saai" en "onaantrekkelijk als gesprekspartner" beoordelen.

Waar gaat het over?

Gebaren: spontane hand- en hoofdbewegingen die samengaan met spraak.
Gebaar-spraak asynchronie: de mate waarin je gebaren en uitspraken ongelijktijdig worden geproduceerd, waardoor het voor anderen moeilijker is om je te begrijpen.
Expressie-emotie incoherentie: de mate waarin je gezichtsuitdrukkingen afwijken van de emoties die je op dat moment ervaart (bijv. glimlachen terwijl je je verdrietig voelt).
Expressie-gedrag incoherentie: de mate waarin je gezichtsuitdrukkingen afwijken van de gedragingen die je op dat moment vertoont (bijv. met een glimlach op tafel slaan).
Atypische affectieve prosodie: de mate waarin je gebruik van de niet-talige kenmerken van spraak om emoties over te brengen afwijkend is, waardoor je spraak minder natuurlijk overkomt.
Vermijding van oogcontact: de mate waarin je geneigd bent om tijdens sociale interacties je ogen af te wenden van het gezicht van de ander, waardoor je ongeïnteresseerd over komt en waardoor het afstemmen van beurten en het onderscheiden van oprechte en gemaakte glimlachen bemoeilijkt wordt.
Navolging: de mate waarin je geneigd bent om de lichaamshouding en gezichtsuitdrukkingen van je gesprekspartner over te nemen.
Resting bitch face (RBF): Amerikaanse uitdrukking voor vrouwen die onbedoeld overkomen alsof ze boos of geïrriteerd zijn (bitch) wanneer hun gezicht (face) in feite niet een bepaalde emotie uitdrukt maar gewoon in 'ruste' is (resting).
Innemendheid: de mate waarin je in staat bent om de ander emotioneel te betrekken bij wat je verteld.

Wat zijn de overeenkomsten?

Frequentie: Mensen met en zonder autisme produceren even veel uitspraken en gebaren als ze spontaan iets vertellen. Ook glimlachen ze even vaak als iemand anders tegen hen praat en zijn ze even sterk geneigd om de lichaamshouding van de ander na te volgen. Er kan dus geconcludeerd worden dat er over het algemeen geen verschillen in frequentie zijn.
Duur: Mensen met en zonder autisme kijken tijdens een real-live gesprek ongeveer even lang (rond de 50% van de tijd) naar het gezicht van hun gesprekspartner als die aan het praten is. Ook hebben beide de neiging om minder naar het gezicht van hun gesprekspartner te kijken als ze zelf aan het praten zijn, waardoor ze zich beter kunnen concentreren op wat ze willen zeggen.

Wat zijn de verschillen?

Gebaar-uitspraak asynchronie: De gebarenproductie van autistische mensen verloopt minder synchroon met de bijbehorende uitspraken dan die van neurotypische mensen.
Nut van gebaren: Gebruik van gebaren versterkt de kwaliteit van de communicatie voor neurotypische mensen, zodat hun verhalen innemender en makkelijker te volgen zijn naarmate ze meer gebruik maken van gebaren. Bij mensen met autisme is dit echter niet het geval, wat aangeeft dat hun gebruik van gebaren over het algemeen niet bijdraagt aan de kwaliteit van de communicatie.
Overdreven uitspraak: Autistische sprekers produceren uitspraken die luider, langer van duur en meer variabel in toonhoogte (i.e. ‘overdreven’) zijn. Hierdoor kunnen anderen hun emoties beter herkennen, maar ook als onnatuurlijker beoordelen.
Aankijken: Neurotypische sprekers kijken minder vaak naar hun autistische gesprekspartners dan dat ze doen bij een neurotypische gesprekspartners, waardoor het moeilijker wordt om spreekbeurten af te stemmen.

Hoe vaak komt het voor?

Redenen voor het vermijden van oogcontact

62%

Ongemakkelijk voelen

55%

Angst

50%

Moeite met bepalen hoeveel oogcontact het beste is

20%

Bang om de ander teveel in de ogen te staren

Ervaringen van autistische volwassenen

Mijn stemgebruik hangt af van het gespreksonderwerp. Wanneer ik het over mijn interesses heb, heb ik een zangerige toon (Zingen is ook een van mijn interesses). Anders heb ik de neiging om op een vrij vlakke toon te praten.

De toon van mijn stem en de uitdrukking van mijn gezicht worden vaak als boos, serieus of ongeïnspireerd opgevat. Ik heb geen idee hoe ik dat kan veranderen, maar het is een van mijn grootste uitdagingen. Het zorgt ervoor dat mensen mijn stemming of mijn intenties vaak verkeerd interpreteren. Mensen hebben vaak een erg negatieve indruk van mij, alleen vanwege mijn stem en gezicht.

Telkens wanneer ik een gesprek heb met twee neurotypische mensen valt het me op dat ze al snel stoppen met oogcontact maken met mij. Ze kijken nog wel naar mij wanneer ik iets zeg, maar wanneer ze zelf praten kijken ze alleen maar naar de ander. Ik doe dan bewust mijn best om oogcontact te maken, maar het zijn dan de neurotypische mensen die oogcontact met mij vermijden, wat nogal pijnlijk is voor mij.

Wanneer ik probeer om iets uit te leggen en de woorden niet kan vinden, bewegen mijn handen veel. Het is een soort instinctieve daad van frustratie of wanhoop. Meer dan dat het de communicatie helpt, is het een teken dat de communicatie faalt.

Ik vind het moeilijk om te zeggen wanneer mensen uitgepraat zijn. Ik val mensen voortdurend in de reden, waardoor het lijkt alsof ik een eikel ben. Ik stop zodra ik me realiseer dat ik iemand in de rede val, maar daarna gebeurt het vaak al snel weer opnieuw.

Oogcontact voelt voor mij als een bedreiging. Ik krijg gelijk een opwelling van angst wanneer ik probeer oogcontact te maken en kijk automatisch weg, hoewel ik deze neiging kan onderdrukken. Ook onderbreekt het de stroom van mijn gedachten. Het is alsof ik niet vloeiend kan praten wanneer ik oogcontact maak. En ik heb het gevoel dat ik niet goed weet wat de juiste hoeveelheid oogcontact is. Ik vraag me dan af, moet ik nu wegkijken of doorgaan met oogcontact maken.

Ik gebruik mijn handen voortdurend wanneer ik praat. Ik denk dat het komt omdat ik een beelddenker ben. Ik zie een beeld voor me en mijn handen schetsen het soort van na. Maar wanneer de ander geen beelddenker is hindert het meer dan dat het helpt.

Ik keek laatst een video van mezelf terug en was geschokt om te horen hoe vlak mijn stem klonk. Zelfs dingen die ik bedoelde als grap of dacht met enthousiasme te vertellen kwamen er vlak uit.

Ik glimlach niet wanneer ik geacht wordt te glimlachen. In plaats daarvan lach ik ongepast, wanneer ik negatieve emoties ervaar en er iemand anders in de buurt is. Wanneer ik boos wordt, glimlach ik en denken mensen dat ik een grapje maak. Wanneer ik verdrietig ben, glimlach ik en denken mensen dat ik doe alsof. Het is heel verwarrend.

Test jezelf online

Betekenis voor autismevriendelijk Nederland

In autismevriendelijk Nederland zijn neurotypische mensen zich bewust van hun neiging om zich een negatieve oordeel te vormen over autistische mensen, vanwege hun atypische non-verbale communicatie. Ook zijn ze zich bewust van het negatieve effect dat hun oordeel heeft op hun eigen gedrag en het gedrag van autistische mensen. De neurotypische neiging wordt actief verminderd door neurotypische mensen bekend te maken met de beperkingen van autistische mensen. Daarnaast worden mensen met autisme gericht getest op hun non-verbale communicatie en, voor zover mogelijk, getraind in het aanpassen daarvan.