Adam

Film die expliciet over Asperger Syndroom gaat. Net als mensen met Asperger is deze film moeilijk in een hokje te drukken.

Belang

Adam is een van de weinige films die expliciet over Asperger Syndroom gaat. Het was de eerste speelfilm van de theater en tv-serie regisseur Max Mayer, die op het idee kwam toen hij het verhaal van een man met Asperger Syndroom op de radio hoorde. "De man gaf niet alleen een beschrijving van zijn eigen ontroerende ontdekkingsreis, maar zei ook iets over het mens-zijn in het algemeen."

minuten

2009

uitgave

prijs op Sundance filmfestival

Inhoud

Na het overlijden van zijn vader woont Adam (29) alleen in een appartement bij Central Park in New York City. Hij werkt als elektrisch ingenieur bij een speelgoedfabrikant. In zijn vrije tijd houdt Adam zich bezig met astonomie, telescopen en alles wat met de ruimte te maken heeft.

In de wasruimte van het appartementencomplex ontmoet hij Beth, een lerares en aspirant-kinderboekenschrijver die net in het appartement boven hem is komen wonen. Ze vinden elkaar leuk, maar na een paar korte ontmoetingen spreken ze elkaar nauwelijks meer. Adam neemt geen initiatief en Beth vindt zichzelf 'emotioneel achterlijk'.

Daar komt verandering in nadat beide een gesprek hebben met een vertrouweling, Beth met haar vader en Adam met een dienstmaat van zijn vader. Als Adam ook nog zijn baan verlies en Beth haar vader aangeklaagt wordt voor fraude zoeken ze steeds meer steun bij elkaar.

Ondanks het feit dat Adam onthult dat hij Asperger Syndroom heeft, gaat Beth toch een relatie met hem aan, tegen de zin van haar vader. Kan ze met hem trouwen en een gezin stichten? Of heeft haar vader gelijk en is hij 'nog meer een kind dan wat dan ook' en ongeschikt voor haar?

cast & crew

Hugh Dancy (Adam)
Rose Byrne (Beth)
Peter Gallagher (Marty)
Frankie Faison (Harlan)
Max Mayer (schrijver, regisseur)

Beoordeling door kijkers

positieve reviews online

Amazon.com88%
IMDb.com72%

Voor Adam

Accuraat portret van Asperger Syndroom

Adam is een "verfrissend accuraat portret van AS". Het maakt geen tekenfilmpersonage (cartoon character) van hem, maar laat de positieve en negatieve kanten van Asperger zien.

Geloofwaardig relatie en goed einde

"Hoewel Adam het meisje niet krijgt vindt ik dat de film toch goed afloopt voor hem. Eerst vond ik het jammer dat ze uit elkaar gingen, maar toen ik er over nadacht besefte ik me dat hij beter af is zonder haar. Ze accepteert hem niet zoals hij is en zou hem blijven kwetsen en kleineren. Het meisje met de dozen is vast een betere match voor hem."

Realistisch einde

"Ik vond de film geweldig, omdat het realistisch is. Je kunt zeggen wat je wilt over het einde, maar alleen eindigen, dat is het leven voor ons. Dat hij het meisje uiteindelijk niet krijgt, dat is hoe het gaat in het leven van mannen en vrouwen met Asperger. Zij hield van hem, maar ze had meer nodig dan hij kon bieden. Zij wou iemand die in staat is om haar in de ogen te kijken en liefde te communiceren zoals NTs dat doen. Als ze uiteindelijk hand in hand naar de zonsondergang zouden lopen zou dat een einde zijn zoals het algemene publiek dat graag ziet, maar dat is niet hoe de werkelijkheid is."

Tegen Adam

Motivatie van Beth is onduidelijk

"Adam en Beth zijn niet geloofwaardig als een stel. Het is niet duidelijk waarom een knap rijkeluismeisje als Beth zou vallen voor een eenzame en gefixeerde spraakwaterval als Adam." "Laten we eerlijk zijn, iemand die er uit ziet als Beth zou niets te maken willen hebben met iemand die zich op romantisch niveau zo gedraagt als Adam - tenzij ze zelf ook behoorlijk serieuze problemen had gehad."

Ondertiteling voor neurotypischen ontbreekt

"Ik denk dat Adam een aantrekkelijke film is voor een breed publiek, maar ik ben er vrij zeker van dat veel "Asperger momenten" volledig aan het neurotypische publiek voorbij gaan. Er is geen ondertiteling om uit te leggen waarom Adam zich zo gedroeg. Er zou een waarschuwing bij moeten staan: Kijk deze film niet zonder iemand met Asperger." Anders gezegd, "We zien Adam door de ogen van neurotypische mensen, wat zij geobserveerd of gelezen hebben over mensen met Asperger. We krijgen niet veel mee van wat er in zijn hoofd omgaat."

De film heeft last van een identiteitscrisis

"Ik vond Adam niet zo goed. Het leek een soort van documenaire over Asperger Syndroom, versluierd binnen een speelfilm. Het zou goed gebruikt kunnen worden als voorlichting, maar als speelfilm is het nogal saai." "De grootste tekortkoming van de film is een zekere identiteitscrisis, waarbij de schrijver niet kon besluiten of het een romantisch drama is of een drama over volwassen worden."

Niet zoals het in de markt gezet wordt

"Adam word aangeprezen als "romantisch", "grappig", "heerlijk" en "humoristisch". Ik ben het niet eens met deze beschrijvingen. Een heerlijke en grappige film is het niet." "Adam is geen romantische comedie. Er zijn maar weinig komische momenten in de film, die vrijwel allemaal in de trailer gepakt zijn. Ook heeft de film geen 'ze leefden nog lang en gelukkig' einde."

Einde is niet passend

"Ik vond het einde erg teleurstellend. Niet zo zeer omdat een film perse goed moet aflopen, maar meer omdat het niet lijkt te passen bij de ontwikkeling die de personages doorgaan. Beth is vanaf het begin af aan al erg bergipvol, en gaat toch een relatie met Adam aan, ondanks zijn conditie. En dan laat ze hem uiteindelijk toch staan, omdat hij zijn liefde niet goed onder woorden kan brengen? Man! Wie kan dat wel? Ik vindt dat totaal ongeloofwaardig. Hetzelfde geldt voor Adam. Kan hij echt niet beter doen dan 'ik heb je zo nodig'? Ik geloof er niks van." "Het einde is gewoonweg vreselijk. Ik bedoel niet dat de kijker niet krijgt wat die hoopt, maar dat het niet logisch volgt uit hoe we de relatie tot dan toe hebben zien ontwikkelen. De makers doen de hele film hun best om een realistisch en warme relatie tussen Adam en Beth te creeëren, en ook de moelijkheden te laten zien, en dan gooien ze daar aan het einde dynamiet onder."

Achtergrond

Is Adam een helpend film of niet?

Redenen waarom kijkers de film helpend vinden

"Autisten zonder diagnose kunnen zich herkennen in Adam en een diagnose krijgen."
"De film is een soort van erkenning dat Asperger bestaat. Het ergste van Asperger is namelijk dit, dat er nog steeds mensen zijn die je vertellen dat het alleen een excuus is voor niet willen."
"Dit is een goede film om te kijken met iemand die je leuk vindt, maar die nog niet veel over Asperger weet. Een film zegt vaak toch meer dan een boek. Zo kunnen ze begrijpen wat je doormaakt."
"De film presenteert Asperger niet alleen op een sympathieke manier, maar noemt het ook wat het is: Asperger Syndroom. Veel films en series hebben wel een Aspie personage, maar vermijden de term."
"Ik had nog nooit van Asperger gehoord, maar heb de filmzaal verlaten met een nieuwe interesse voor dit syndroom."
"Door het zien van deze film heb ik de naam ontdekt van wat er met mij aan de hand is: Asperger."
"Het verhaal gaat niet zo zeer over romantiek. Het gaat met name over zelfsandig worden. Het laat zien dat Adam het zelf en alleen kan. Hij vindt zijn eigen weg. Daarvoor heeft hij geen vriendinnetje nodig - al lijkt hij daar uiteindelijk ook wel te komen."

Redenen waarom kijkers de film niet helpend vinden

"De film versterkt het idee dat mensen met Asperger geen 'materiaal voor een relatie' zijn en gedoemd zijn om te mislukken in de liefde. Ik heb genoeg van dergelijke eindes in mijn eigen leven gezien en heb er geen behoefte aan om ze in een film herhaald te zien worden."
De boodschap van de film lijkt te zijn, "Ga geen relatie aan met een Aspie. Hoe hard je ook probeert, hoe geweldig en begripvol je ook bent, hoe goed het ook lijkt te gaan, ze zijn gewoon niet in staat om lief te hebben." Aspies hebben genoeg problemen met relaties zonder dergelijke slechte publiciteit.
"Ik heb de film afgelopen vrijdag met mijn vrouw gezien. Er was alleen nog 1 ander stel in de zaal en dit is de enige bioscoop die de film laat zien. Dat 'vergroten van bewustzijn over Asperger' kun je dus wel vergeten..."
"Deze film doet niets voor Aspies. Neurotypischen die de film zien zullen ons er niet beter door gaan begrijpen. Daarvoor legt de film te weinig uit."
"De film geeft Aspeger goed weer, maar dat is juist mijn zorg. Ik zit nog in de autismekast en het lijkt me een nachtmerrie als mensen op mijn werk de film zien en er met mij of elkaar over beginnen, 'oh jee, dit heb jij/heeft hij ook, of niet?"

Geeft de film realitisch beeld van Asperger of niet?

Aspecten van de film die autisten realistisch vinden

Adam toont geen emotie bij de begrafenis van zijn vader, sluit zich emotioneel af en gaat gewoon door met zijn leven. Ook tegen Beth praat hij er alleen feitelijk over.
Adam eet elke avond hetzelfde, heeft een vriezer vol met macaroni met kaas.
Adam is alleen en blijft uiteindelijk alleen. Hij wordt ontslagen, ondanks dat hij goed werk levert, en moet zijn huis uit.
Adam rattelt maar door over dingen die hij interessant vindt, totdat iemand hem de mond snoert. Harlan zegt bijvoorbeeld dat hij over iets anders moet gaan praten, over vrouwen bijvoorbeeld.
Beth worstelt om haar boodschappen de trap op te krijgen. Adam zit erbij, maar helpt haar niet.
Adam is angstig in sociale situaties. Hij zit angstig in zijn slaapkamer als Beth op de deur klopt en roept om mee te gaan voor het feestje. Adam doet alsof hij er niet is en doet niet open.
Adam en Beth zitten samen op de bank, kaarsrecht, apart van elkaar. Beth vraagt zichzelf af waarom hij niet dichtbij komt zitten.
Adam zegt tegen Beth dat hij kan zien dat ze verdrietig is, maar niet weet wat hij moet doen. Zij moet hem vragen of hij haar een knuffel zou willen geven.
Een vriendin van Beth vraagt of ze de video van hun baby willen zien en Adam zegt bot, 'nee'.
Adam is eerlijk. Hij liegt niet en als ex van een figuur die tijdens hun relatie met andere vrouwen naar bed gaat valt Beth daar voor; ze is zat van mannen die tegen haar liegen.
Adam is emotioneel nog een kind.
Adam verbrand bruggen. Hij raakt overspoeld als hij zich door Beth verraden voelt en wil niets meer met haar te maken hebben, duwt haar uit zijn leven, ook al was het maar een kleinigheidje.

Aspecten van de film die autisten niet realistisch vinden

Beth verwijst naar Adam als een prins afkomstig uit de ruimte en haar vader noemt hem iemand die in een andere wereld leeft. Dat doen mensen niet. Ze noemen je vreemd of raar, maar geen 'alien'.
Adam heet iemand met Asperger, maar komt af en toe meer over als een laagfunctionerend persoon, zoals Rainman en Forest Gump. Hij is 29 en heeft nog steeds woede-aanvallen.
Adam lijkt alleen moeite te hebben met sociale problemen, niet met sensorische. Zij problemen met feestjes zijn sociaal, niet sensorisch. En hij zit rustig buiten op de stoep, aan een drukke straat te werken, zodat hij mensen kan bestuderen. Blijkbaar heeft hij geen last van het lawaai.
Adam lijkt geen enkele plannings- en organisatieproblemen te hebben. Hij komt zelfstandig op tijd uit bed, houdt zichzelf en het huis netjes, vindt zijn weg naar Beth, ook al is hij nog nooit de stad uit geweest.
Adam is sociaal erg angstig, maar laat nauwelijks zelfstimulerend of rustgevend gedrag zien.
Adam begrijpt grapjes niet en laat zelf ook weinig humor zien. De woordgrapje die Beth maakt zouden meer typisch zijn voor iemand als Adam.
Adam weet niet wat hij moet doen als Beth verdrietig is, en heeft haar hulp nodig bij het leren groeten tijdens sollicitatiegesprek, maar weet blijkbaar wel precies wanneer hij haar moet zoenen. Hij zou geen idee moeten hebben.
Adam vraagt Beth of ze zich seksueel opgewonden voelde in het park. Het is overdreven en niet logisch.
Adam gaat helemaal door het lint omdat ze gelogen heeft. Het is een stereotype dat autisten niet liegen en niet tegen leugens kunnen. Hij zou niet zo door het lint hoeven gaan.
Adam doet romantische dingen en schrijft lieve briefjes, maar blijkt toch niet in staat om zijn liefde voor Beth in woorden uit te drukken, ook niet met een heel raake metaforische verwijzing naar de ruimte als hij later alleen achter zijn computer zit en tijd om te denken heeft.

Wat is er mis met Beth?

Beth is narcistisch

Beth wijst Adam af omdat ze het gevoel heeft dat 'houden van' niet meer voor hem betekent dan 'nodig hebben'. Maar er zijn weinig aanwijzingen dat haar eigen liefde verder gaat dan dat. Uiteindelijk is Beth zelf degene die Adam letterlijk 'gebruikt' in de zin dat ze zijn woorden gebruikt om naam voor zichzelf te maken als kinderboekenschrijver.
Beth maakt er een punt van dat de autistische Adam nog nooit tegen haar heeft gezegd dat hij van haar houdt. Maar daarmee verhult ze het feit dat ze dat zelf ook nog nooit tegen hem heeft gezegd.
Beth kwetst Adam enorm door hem "a fucking child" te noemen, maar "ze is zelf nog infantieler dan Adam", merkt een kijker op. "Haar vader betaald haar huur en ze zegt nog steeds elke keer 'ik hou van je pappa'." Beth wijst Adam af, omdat haar vader hem afwijst. Ze doet uiteindelijk alles wat hij zegt.
Beth noemt Adam egocentrisch ('kun je nu nooit eens aan iemand anders dan jezelf denken'), maar zelf geeft ze ook weinig blijk van invoelendheid. Zo vraagt ze hem mee naar feestjes waar hij zich niet op zijn gemak voelt en arrangeert ze een ontmoeting met haar ouders zonder hem erop voor te bereiden.
Beth accepteert Adam niet zoals hij is. Misschien omdat ze zichzelf niet accepteert zoals ze is. Ze kleineert hem ook. Misschien omdat ze zichzelf ook waardeloos vindt.
Beth heeft geen realitisch beeld van relaties. Voor haar gaat liefde over "elkaar in de ogen lijken en precies weten wat de ander voelt." Zo werkt het niet, ook niet als je neurotypisch bent.
Beth is er goed in om Adam af te leiden. Afleiden is haar primaire strategie. De meeste kijkers vallen er voor. Ze richten zich op Adam's problemen, waardoor die van haar niet zo opvallen.
Beth is degene die aanvankelijk het initiatief neemt. Zij vindt hem 'leuk', 'lief' en 'interessant'. Hij is haar 'prooi', al heeft hij dat zelf niet door. Zij lokt hem met haar charme ('ik ben altijd al geïnteresseerd geweest in de ruimte', serieus?).
Beth heeft haar narcisme waarschijnlijk geërfd van haar vader. Die denkt dat hij boven de regels staat en ontastbaar is. Hij gaat vreemd met andere vrouwen, en zijn moeder steunt hem daar ook nog in. Geen wonder dat Beth zelf ook op dergelijke 'eikels' valt en mannen als Adam uiteindelijk afwijst.

Wat is Asperger volgens Adam?

Autisme is geestesblindheid

Adam begint zijn uitleg over Asperger nadat Beth geschokt is door zijn vraag of zij zich seksueel opgewonden voelde in het park, omdat hij dat wel was, "Ik heb Asperger Syndroom. Dat maakt het moeilijk voor mij om te weten wat andere mensen denken. Toen ik jonger was zou ik gedacht hebben dat jij seksueel opgewonden was omdat ik het was. Dat wordt geestesblindheid genoemd. Ik heb moeten leren vragen wat andere mensen denken."

Autisme is neurodivergentie

Adam vervolgt zijn uitleg over autisme met verwijzingen naar de neurodiversiteitbenadering:

Hij is neurodivergent. "Mijn hersenen werken anders."
Mensen die geen autisme hebben zijn "neurotypsiche".
Einstein, Jefferson en Mozart hadden Asperger.
Andersen's sprookje over De keizer's nieuwe kleren is een verhaal over een jongetje met autisme.
Psychologische theorieën over autisme als een gebrek zijn bedacht door neurotypischen en kloppen niet.
Autisten kunnen briljant zijn, trouwen en een gezin krijgen.

Autisme is een spectrum

Wanneer Beth de directeur van haar school vraagt wat ze over Asperger Syndroom weet, zegt ze dat het "een soort van... hoogfunctionerend autisme" is. Het "is onderdeel van het autismespectrum" en "autisme is een breed scala", waardoor het "lastig te zeggen is" wat het precies betekent. Zelf zegt Adam, "Ik ben Forrest Gump niet", waarmee hij aangeeft zichzelf niet te identificeren met laagfunctionerende autisten.

Autisme is een sociale beperking

De film verwijst indirect naar de "triade van sociale beperkingen" van Lorna Wing:

Adam heeft geen vrienden en is niet behulpzaam. Hij is beperkt in zijn sociale interactie.
Adam legt uit dat hij neurotypische mensen niet begrijpt als ze iets anders bedoelen dan dat ze zeggen. Dit is een verwijzing naar beperkingen in de sociale communicatie.
Adam legt uit dat psychologen zeggen dat mensen met Asperger een gebrek aan verbeelding hebben. Dit is een verwijzing naar beperkingen in de sociale verbeelding.

Betekenis voor autismevriendelijk Nederland

In autismevriendelijk Nederland beseffen mensen wat schrijver en regisseur Max Mayer zich beseft. Verhalen over autisme gaan nooit alleen over autisme; ze zeggen ook iets over het mens-zijn in het algemeen. Adam is niet de enige die moeilijk te vatten is. Voor Beth geldt hetzelfde en van haar geval leren we dat autismevriendelijkheid niet altijd is wat het lijkt.