Leo Kanner

Oostenrijks-Amerikaanse kinderpsychiater die in 1943 als eerste kinderen met autisme beschreef.

Belang

 
Leo Kanner was een Oostenrijks-Amerikaanse kinderpsychiater. Naast Hans Asperger is hij een van de twee grondleggers van het wetenschappelijk onderzoek naar autisme. Zijn eerste beschrijving van kinderen met autisme heeft een blijvende invloed op de criteria waarmee autisme internationaal gediagnosticeerd wordt. In Nederland is het Dr. Leo Kannerhuis naar hem vernoemd.
 

Visie op autisme

Wat is autisme?

Autisme is een klinisch syndroom
Kanner noemt de conditie van de kinderen die hij beschrijft een syndroom, dat bestond uit verschillende "verstoringen" van de psychische functies van de kinderen. Een syndroom is een ziektebeeld: een verzameling van steeds tezamen voorkomende klinische symptomen. Kanner spreekt van "een aantal essentiële gemeenschappelijke kenmerken die samen een syndroom vormen".
Autisme is een ontwikkelingsstoornis
Kanner zag het syndroom dat hij beschreef als ontwikkelingsstoornis, niet als persoonlijkheidsstoornis. "Deze kinderen zijn de wereld in gekomen met een aangeboren onvermogen". De stoornis van de kinderen "van de begin van hun leven af aan" maakt het moeilijk om de oorzaak van het syndroom aan de relatie met de ouders toe te schrijven. In zijn beschrijving van de 11 gevalstudies beschrijft Kanner ook steeds, niet alleen hun huidige gedrag, maar ook hun ontwikkeling. "Elaine is geboren op 3 Februari 1932. Ze leek gezond, at goed, stond met 7 maanden en liep in minder dan een jaar." Ook wijst hij op vergelijkbare kenmerken bij de ouders en grootouders van de kinderen.
Autisme is een nieuw type beperkingen
Bij de kinderen die Kanner beschrijft is volgens hem sprake van een aangeboren verstoring in het vermogen om emotioneel te reageren op mensen en hechtingsrelaties met hen te vormen, "even als andere kinderen de wereld in komen met aangeboren fysieke of intellectuele beperkingen". Daarmee wijst Kanner op een nieuw type beperkingen, dat ook vandaag de dag nog steeds erg onbekend is. Vrijwel iedereen is bekend met het bestaan van visuele of verstandelijke beperkingen, maar wie heeft ooit gehoord van sociale beperkingen?
Autisme is een alleenheidsziekte
Kanner spreekt van "extreme alleenheid" als een van de twee hoofdkenmerken van autisme. In het Chinees wordt autisme dan ook, op basis van het werk van Kanner, de "alleenheidsziekte" genoemd. Kanner sluit met de term "autistic aloneness" meer aan bij de ervaring en het lijden van autisten zelf, dan bij de ervaring en het oordeel van de maatschappij, die in verband met autisme eerder spreekt van de (voor anderen storende) "autistic oddness".
Autisme is een hechtingsstoornis
Kanner zag de "autistische verstoringen" als bestaande uit "extreme alleenheid" in relatie tot mensen en "angstig obsessief verlangen naar behoud van hetzelfde" in relatie tot objecten. Hij wijst erop dat autisten geen "affectief contact" met mensen aangaan. Vandaag zouden we dit een hechtingsstoornis noemen. Kanner wijst echter op een soort van 'dubbele' hechtingsstoornis of omgekeerde hechting: hoewel autisten zich niet lijken te hechten aan mensen, hechten ze zich juist wel aan objecten. Ze gaan met mensen om zoals anderen met objecten omgaan en met objecten op een manier die wijst op een soort van hechtingsrelatie: ze worden angstig als er iets met het ding gebeurd en ze reageren boos op het ding als het niet doet wat het moet doen.

Het verschil tussen autisme en schizofrenie

Wel teruggetrokken, niet in een fantasiewereld

De schizophrene patienten van Bleuler leefden in een interne wereld van fantasie. Bleuler noemde dit 'autistisch denken'. Maar hoewel de kinderen die Kanner beschreef zich wel afsloten van de externe omgeving, gaven zij zich niet over aan de fantasie. Hun innerlijke beleving was wel eigenaardig, maar niet verstookt van de werkelijkheid.

Alleen afstand tot de menselijke wereld, niet tot heel de buitenwereld

Autisme in de schizophrene patienten betrof een afstand tot heel de buitenwereld. De kinderen die Kanner beschreef stonden echter alleen op afstand van het menselijke. Met de niet-menselijke kant van de buitenwereld hadden ze juist een opmerkelijk intense relatie, waarin wel sprake was van 'affectief en communicatief contact'. Kanner sprak enerzijds over het niet reageren op hun sociale omgeving en het zich niet aanpassen aan mensen en anderzijds over het gespannen bewaken en angstig vasthouden aan de fysieke omgeving en het boos reageren op niet meewerkende objecten.

Autisme begin bij de geboorte, niet op latere leeftijd

Bij autisme in schizofrene patienten was sprake van een op latere leeftijd optredend verlies van contact en terugtrekking uit een eerdere deelname aan, terwijl er bij de kinderen die hij beschreef nooit sprake was geweest van contact. Zij waren al van geboorte af aan zoals ze waren.

CV

  • 1913student geneeskunde en dichter

    Kanner begint zijn studie geneeskunde in Berlijn en schrijft ook poëzie.
  • 1920doctor

    Kanner promoveert in de geneeskunde, met als specialisatie cardiologie.
  • 1924Amerikaan

    Kanner immigreert naar Amerika om de hyperinflatie in Duitsland te ontvluchten. Hier krijgt hij een positie als kinderarts.
  • 1924kinderpsychiater

    De Zwitsers-Amerikaanse psychiater Adolf Meyer selecteert Kanner voor het opzetten van een afdeling kinderpsychiatrie.
  • 1933professor

    Kanner wordt professor in de kinderpsychiatrie en gaat hier les in geven.
  • 1935internationaal bekend auteur

    Kanner wordt internationaal bekend met de publicatie van zijn boek Child Psychiatry, het eerste Engelstalige handboek in de kinderpsychiatrie. In dit boek verwijst hij voor het eerst naar de term 'autisme', zoals de Zwitserse psychiater Eugen Bleuler de term gebruikte, als een van de kenmerken van schizofrenie.
  • 1943grondlegger autisme-onderzoek

    Kanner publiceert het klassiek geworden artikel autistische verstoringen van affectief contact, een studie van 11 kinderen, 3 meisjes en 8 jongens, met verschijnselen die Kanner 'vroegkinderlijk autisme' noemde.
  • 1971hoofdredacteur

    Kanner richt het eerste vakblad over autisme op, het Journal of Autism, waarvan hij tot 1974 hoofdredacteur is.

Invloed en motivatie

1Zijn vader
Kanner werd in zijn onderzoek wellicht op gedachten gebracht door het voorbeeld van zijn eigen vader. Hij omschreef zijn vader als sociaal onhandig, obsessief toegewijd aan een onderwerp, en gretig in het verzamelen van vaak nutteloze informatie. Zijn moeder genoot ervan als zijn vader in publiek zijn uitstekende geheugen tentoonstellende. Vandaag de dag zou hij wellicht de diagnose Autisme Spectrum Stoornis krijgen.
2De bedenker van de term 'autisme'
Kanner twijfelde welke naam hij de conditie die hij beschreef moest geven. Uiteindelijk koos hij voor de term 'vroegkinderlijk autisme' omdat het belangrijkste kenmerk van de kinderen die hij beschreef leek op 'autisme', in de zin van de Zwitserse psychiater Eugen Bleuler (1857 -1939). Bleuler had de term 'autisme' geïntroduceerd als een van de kenmerken van schizofrenie: het verlies van het contact met de externe wereld en het zich terugtrekken in een interne wereld van fantasie.
3Zijn leermeester
Kanner werd in zijn benadering beïnvloed door zijn leermeester, de Zwitsers-Amerikaanse psychiater Adolf Meyer (1866 - 1950). Meyer was in Europa een leerling van Bleuler geweest. Meyer wordt beschouwd als de grondlegger van de psychobiologische benadering van de psychiatrie, waarin door middel van nauwkeurige observaties gezocht werd naar de psychologische en biologische factoren die psychische stoornissen veroorzaakt konden hebben.

Betekenis voor autismevriendelijkheid

 
In autismevriendelijk Nederland worden autisten, in navolging van Leo Kanner, de erkenning gegeven waarom ze vragen, namelijk dat er bij hen geen sprake is van luiheid of andere vormen van verwijtbaar gedrag, maar van een aangeboren onvermogen of beperking. Naast aandacht voor de sociale en communicatieve aspecten van autisme is er ook ruime aandacht voor het emotionele aspect - de angst, de eenzaamheid, de agitatie - dat in de beleving en in het welzijn van autisten zelf van groot belang is.
 

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *